آغاز کاوش‌های باستان‌شناسی در خرابه‌های کاخ والریا در بیشاپور
excavations باستان‌شناسی جدیدی در ویرانه‌های کاخ والریان در شهر باستانی بیشاپور آغاز شده است. این کاخ به عنوان اقامتگاه امپراتور رومی والریان در دوران ساسانی شناخته می‌شود و اهمیت تاریخی قابل توجهی دارد.
افشین ابراهیمی، معاون مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس، روز دوشنبه از آغاز پروژه کاوش خبر داد. او اظهار داشت که با تأیید پژوهشکده میراث فرهنگی و گردشگری، فصل جدید کاوش در بیشاپور با تلاش‌های اداره استان و پایگاه جهانی میراث فرهنگی منظر ساسانی آغاز شده است.
ابراهیمی اشاره کرد که پروژه کاوش به کشف ساختار و عملکرد اصلی کاخ متمرکز خواهد شد. آخرین کاوش ثبت شده در این سایت به دهه 1990 برمی‌گردد که در آن باستان‌شناس علی‌اکبر سرفراز بخشی از کاخ را کشف کرد.
او توضیح داد که نمای کاخ شامل سنگ‌های دقیقا برش‌خورده است و در طول قرن‌ها، تغییرات مختلفی بر روی ساختار اصلی ایجاد شده است. در دوره‌های بعدی، سنگ‌های کاخ برای ایجاد فضاهای معماری اضافی در سایت مجدداً استفاده شدند.
به دلیل وجود حجم وسیعی از زباله‌ها بر روی ویرانه‌ها و پیچیدگی کاوش، ابراهیمی تأکید کرد که یک طرح تحقیق و مرمت بلندمدت در همکاری با متخصصان مربوطه توسعه یافته است. هدف این پروژه حفظ و درک بهتر این سایت تاریخی مهم است تا نور جدیدی بر اهمیت معماری و تاریخی آن بیفکند.
کاخ والریان، که در حدود 150 متر شرق کاخ شاپور واقع شده، اکنون به جزئی از ویرانه‌های فرو ریخته تبدیل شده است. این ساختار به منظور نگهداری از امپراتور رومی والریان پس از اسارت او توسط شاپور یک ساخته شده است و نقش مهمی در تاریخ امپراتوری ساسانی ایفا کرده است.
در پی پیروزی قاطع ایرانیان بر لشکریان روم، والریان و 70,000 نفر از سربازانش اسیر شدند و کاخ به منظور نظارت بر امپراتور ساخته شد. آن دسته از اسیران که اطلاعاتی در زمینه معماری و ساخت و ساز داشتند، به بخش غربی ایران منتقل شدند تا در پروژه‌های ساختمانی ایرانیان مشارکت کنند و بسیاری از کاخ‌ها، سدها و پل‌ها با استفاده از تجربیات سربازان رومی ساخته شد.
گفته می‌شود که والریان با تکنیک‌های ساخت و ساز آشنا بوده و ممکن است در طراحی کاخ خود در بیشاپور نقش داشته باشد. این کاخ به مساحت بیش از 3000 متر مربع اشغال شده است و تنها ساختاری در ایران پیش از اسلام است که کاملاً از سنگ ساخته شده است. سنگ‌ها، که همگی اندازه و شکل یکسانی دارند، از کیفیت مشابه سنگ‌های استفاده شده در معبد آناهیتا برخوردار بودند و بسیاری از آن‌ها با گیره‌ها به هم متصل شده‌اند. فرورفتگی‌های کم‌عمق که در اتصالات سنگ‌ها قابل مشاهده است و به کاخ نمای جالبی می‌بخشد، در ابتدا با سرب مذاب پر شده بودند تا استحکام بیشتری به ساختار بدهند.
بیشاپور (به معنای “شهر شاپور”) پایتخت بزرگ پادشاه ساسانی، شاپور یک بوده است که ارتش‌های او سه بار رومیان را شکست دادند. بسیاری از بخش‌های بیشاپور به گفته‌ها، توسط سربازان رومی که پس از شکست امپراتور والریان اسیر شدند، ساخته شده است.
بیشاپور در جنوب فالیان مدرن واقع شده و در کنار جاده باستانی بین پارس و عیلام قرار دارد. این شهر در نزدیکی یک گذرگاه رودخانه ساخته شده است.
بسیاری از جنبه‌های معماری بیشاپور به سبک رومی هستند و به سنت‌های ساختمانی ایرانی تعلق ندارند. از جمله می‌توان به آنچه که متخصصان “طرح هیپودامی” می‌نامند اشاره کرد، که به معنای این است که شهر به صورت شبکه‌ای طراحی شده است، در حالی که شهرهای ایرانی معمولاً به صورت دایره‌ای طراحی می‌شوند.
بیشاپور تا حمله عرب‌ها به ایران و ظهور اسلام در نیمه دوم قرن هفتم میلادی یک شهر مهم باقی ماند. این شهر به مرکز یادگیری اسلامی تبدیل شد و هنوز در قرن دهم افرادی در آنجا زندگی می‌کردند، اما کاهش جمعیت از قرن هفتم آغاز شده بود.
در سال 2018، یونسکو مجموعه‌ای از شهرهای تاریخی ساسانی در جنوب ایران را تحت عنوان “منظر باستان‌شناسی ساسانی منطقه فارس” به فهرست میراث جهانی خود افزود. این مجموعه شامل هشت سایت باستان‌شناسی در سه بخش جغرافیایی فیروزآباد، بیشاپور و سروستان است. این مجموعه استفاده بهینه از توپوگرافی طبیعی را منعکس می‌کند و گواه تأثیر سنت‌های فرهنگی هخامنشی و اشکانی و هنر رومی است که بعداً تأثیر زیادی بر معماری و سبک‌های هنری دوره اسلامی گذاشته است.
منظر باستان‌شناسی ساسانی نمایانگر یک سیستم بسیار کارآمد از استفاده از زمین و بهره‌برداری استراتژیک از توپوگرافی طبیعی در ایجاد اولین مراکز فرهنگی تمدن ساسانی می‌باشد.
