آبانبارهای قشم: تبدیل به موزههای زنده برای حفظ تاریخ و فرهنگ
در جزیره قشم، طرحی نوآورانه برای ساماندهی مخازن آبی آغاز شده است که با رویکرد فرهنگی، تاریخی و محیط زیستی به اجرا درآمده است. رئیس سازمان منطقه آزاد قشم در امور میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، ابراهیم رستم گورانی اعلام کرد که این منابع باارزش تنها زیرساخت تأمین آب نیستند، بلکه به عنوان موزههای زنده احیا میشوند.
مخازن آبی که به شکل سازههای گنبدی طراحی شدهاند، در گویش محلی قشمیها به نام برکه شناخته میشوند. این برکهها به عنوان سازههای آبی با تاریخچهای چندصد ساله و نقش اساسی در زندگی جزیرهنشینان، به نمادهای زندهای از دانش بومی، سازگاری با آب و هوای خشک و معماری سنتی جنوب ایران تبدیل میشوند.
رستم گورانی گفت: مخازن آبی جزیره حاوی داستانهای تلاش، دانش و سازگاری انسان با طبیعت هستند. ما با رویکرد موزهمحور، این مخازن آبی را مستند، حفظ و بهبود میدهیم تا برای نسلهای آینده زنده و قابل لمس باقی بمانند. در فاز اول این طرح، این مخازن آبی باستانی در مناطق روستایی جزیره قشم پوشش داده شدهاند. علاوه بر اقدامات مهندسی، تابلوهای معرفی، مسیرهای بازدید و راهنمایان محلی برای بازدیدکنندگان فراهم خواهد شد.
رستم گورانی ادامه داد: بیش از 50 سازه آبی در طرح «موزههای زنده برکه» ساماندهی میشوند. این تنها یک پروژه ساختمانی نیست، بلکه تلاشی برای پیوند گردشگری پایدار، آموزش محیط زیستی و احیای هویت فرهنگی قشم است. آموزش راهنمایان محلی، برگزاری تورهای فرهنگی و تولید محتوای چندرسانهای از برنامههای اجرایی در این راستا هستند.
یکی از ویژگیهای بارز این پروژه، مشارکت مستقیم روستاییان در احیا و حفاظت از این مخازن آبی است. زنان محلی، جوانان و بزرگان روستا نقش فعالی در جلسات آموزشی و مستندسازی خاطرات و آداب و رسوم سنتی مربوط به حفظ آب ایفا میکنند.
- مخازن آبی قشم: نمادهایی از دانش بومی و سازگاری با محیط زیست.
- طرح موزههای زنده برکه: بیش از 50 سازه آبی ساماندهی میشود.
- مشارکت جامعه محلی: زنان و جوانان در احیا و مستندسازی فعالیت دارند.
- آموزش و گردشگری پایدار: پیوندی بین فرهنگ و محیط زیست ایجاد میشود.
در نهایت، این پروژه نه تنها به حفظ تاریخ و فرهنگ محلی کمک میکند، بلکه به توسعه پایدار گردشگری در جزیره قشم نیز میانجامد. با توجه به اهمیت حفظ منابع آبی، این طرح به عنوان یک الگوی موفق برای دیگر مناطق خشک کشور قابل بررسی است.
به طور کلی، طرح ساماندهی مخازن آبی در قشم نشاندهنده تلاشی است که نه تنها به احیای فرهنگ و تاریخ محلی میپردازد، بلکه به حفظ محیط زیست و آموزش نسلهای آینده نیز توجه ویژهای دارد.
این پروژه میتواند به عنوان یک نمونه موفق از همکاری بین مقامات محلی و جامعه مدنی در راستای حفاظت از میراث فرهنگی و محیط زیستی کشور مورد بررسی قرار گیرد.