استفاده از فرش‌های ایرانی در مراسم تشییع پاپ: نماد هنر و فرهنگ
استفاده از فرش‌های ایرانی در مراسم تدفین پاپ ممکن است برای برخی یک انتخاب غیرمنتظره به نظر برسد، به ویژه برای کسانی که از تاریخ طولانی فرش‌ها در زمینه‌های مذهبی بی‌خبرند. در هفته جاری، در کلیسای سنت پیتر، تابوت چوبی ساده پاپ فرانسیس surrounded با یک میدان گل قرار گرفت. الگوی پیچیده‌ای که با رنگ‌های قرمز، نیلی و نارنجی بافته شده، به سنت هنری ایتالیایی تعلق ندارد. این فرش زیبا که دومین از سه فرش استفاده‌شده در مراسم تدفین پاپ است، از شمال غربی ایران آمده است.
کلیسای کاتولیک با قرار دادن فرش‌های ایرانی زیر تابوت پاپ فرانسیس در کلیسای خصوصی و سپس در سنت پیتر و همچنین برای مراسم تدفین او در میدان سنت پیتر در ۲۶ آوریل، به یک سنت بیش از ششصد ساله پایبند است. اما چگونه ممکن است زبان بصری فرش‌ها که نه ایتالیایی است و نه از یک سنت مسیحی، به نشانه زمین مقدس در مقدس‌ترین مراسم کاتولیک تبدیل شود؟
از اواخر قرن چهاردهم به بعد، فرش‌های وارداتی از آناتولی (و بعداً از شام، مصر و ایران) به عنوان ارزشمندترین پوشش‌های زمینی به شمار می‌رفتند. اعتبار ویژه آن‌ها در نقاشی‌های مذهبی به تصویر کشیده شده است، جایی که این فرش‌ها اغلب در پای مریم مقدس یا سایر شخصیت‌های مسیحی مهم دیده می‌شوند. یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌ها، نقاشی ازدواج مریم اثر نیکولو دی بوانکورسو است که در حدود ۱۳۸۰ در سیه‌نا کشیده شده است. در این اثر، یک فرش جالب با طرح حیوانات متقابل، منطقه‌ای مقدس را که در آن مراسم ازدواج مریم و یوسف برگزار می‌شود، مشخص می‌کند.
اندریا دل وروکیو نیز از یک فرش آناتولی به همین شکل در تصویر خود از مریم و کودک استفاده کرده است. این اثر که در سال ۱۴۸۶ به اتمام رسید، نمایی از مریم مقدس را به تصویر می‌کشد که در کنار او جان باپتیست و اسقف داناتو دمدیچی قرار دارند. طراحی فرش عثمانی که بسیاری از نمونه‌های آن موجود است، فضای خاصی را برای استراحت مریم ایجاد می‌کند.
در قرن شانزدهم، فرش‌های اسلامی به طور فزاینده‌ای به اروپا وارد شدند و به عنوان کالاهای تجاری، سفارش‌های مستقیم و گاهی به عنوان هدیه‌های دیپلماتیک عرضه می‌شدند. در این قرن، فرش‌های عثمانی غالب بر تجارت بودند. ایران صفوی و سپس هند مغول نیز در قرن هفدهم به این بازار پیوستند. استفاده از فرش‌ها به عنوان هدیه‌های دیپلماتیک همچنان ادامه دارد. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۶، زمانی که رئیس‌جمهور ایران حسن روحانی با پاپ فرانسیس در واتیکان دیدار کرد، یک فرش کوچک بافته شده در قم را به عنوان هدیه برای پاپ آورد.
سه فرشی که در مراسم تدفین فرانسیس دیده می‌شود، عملکردی مشابه فرش‌های موجود در نقاشی‌ها دارند. آن‌ها زمین مقدس را نشان می‌دهند، فضایی مقدس با مرزهای مشخص که پاپ را از حاضران و بازدیدکنندگان جدا می‌کند. در فضای خصوصی کلیسا، دو عضو گارد سوئیس در کنار تابوت بر روی مرز فرش ایستاده بودند، که به حرکتی مشابه با جان باپتیست در اثر وروکیو اشاره دارد. در سنت پیتر، برای نمایش عمومی، مرزهای فرش بزرگ‌تر با نرده‌ها تقویت شده بود.
یک فرش ایرانی دیگر نیز زیر تابوت پاپ فرانسیس برای مراسم تدفین او در میدان سنت پیتر پهن شده بود. این فرش، فرش هریز بود که باز هم از شمال غربی ایران آمده و به نظر می‌رسد همان فرشی است که برای دو مراسم تدفین قبلی پاپ‌ها، یعنی پاپ جان پل دوم در ۲۰۰۵ و پاپ امریتیس بندیکت شانزدهم در ۲۰۲۳ استفاده شده است.
تغییراتی که فرانسیس در اواخر ۲۰۲۴ انجام داد، بسیاری از آداب و تشریفات مراسم تدفین پاپ‌های قبلی را کنار گذاشت. از جمله این تغییرات، بی‌نظمی در استفاده از تابوت‌های چوبی ساده به جای تابوت‌های بلند و سه‌گانه از چوب سرو، سرب و بلوط بود. با توجه به این شرایط، وجود فرش‌ها اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. زمانی که فرانسیس در تابوت چوبی ساده‌ای قرار می‌گیرد که در ارتفاع پایین‌تری نسبت به فرش قرار دارد، تصویر زمین مقدس به وضوح به تصویر کشیده می‌شود.
