اسطوره‌شناسی ایران: گنجینه‌ای غنی از خدایان، قهرمانان و داستان‌های حماسی
اسطوره‌شناسی ایرانی، که به عنوان اسطوره‌شناسی فارسی نیز شناخته می‌شود، مجموعه‌ای عمیق و پیچیده از روایت‌هاست که ریشه‌های آن به دوران باستان و فرهنگ‌های کهن ایران بازمی‌گردد. این داستان‌ها نه تنها به بررسی وجود، طبیعت و ارزش‌های فرهنگی ایران باستان می‌پردازند بلکه در دل خود مبارزه‌ای بین خیر و شر را نیز نهفته دارند که جوهره دیدگاه‌های زرتشتی و پیشا زرتشتی را نمایان می‌سازد.
اسطوره‌شناسی ایران، با گستردگی خود، شامل افسانه‌هایی از آفرینش، قهرمانی، مبارزات الهی و نبردهای کیهانی است و در عین حال بینش‌های مهمی درباره وجود، اخلاق و معنویت ایرانیان ارائه می‌دهد.
ریشه‌های اسطوره‌شناسی فارسی
ریشه‌های اسطوره‌شناسی ایرانی در سنت‌های شفاهی قبایل باستانی هندو-ایرانی عمیقاً ریشه‌دار است و سرانجام در دوران امپراتوری هخامنشی شکل گرفت و در دوره زرتشتی ساختار بیشتری یافت. اولین مدارک مکتوب قابل توجه از این افسانه‌ها در متونی مانند اوستا و بنداهیšn و همچنین در آثار بعدی مانند شاهنامه فردوسی یافت می‌شود. افسانه‌های ایرانی، بر خلاف سوابق تاریخی، غالباً افسانه و باورهای مذهبی را با هم ترکیب می‌کنند و روایت‌هایی تولید می‌کنند که نبرد ابدی بین نیروهای خیر، نماینده اهورامزدا، و نیروهای شر، نماینده اهریمن را به تصویر می‌کشد.
افسانه‌های آفرینش: نبرد خیر و شر
در اسطوره‌شناسی ایرانی، آفرینش به عنوان تعامل بین اهورامزدا و اهریمن دیده می‌شود. اهورامزدا، خداوند بزرگ، با نور، حکمت و حقیقت مرتبط است، در حالی که اهریمن، تجسم شر، نماینده تاریکی، فریب و آشفتگی است. مبارزه آن‌ها کیهان اسطوره‌ای را تعریف می‌کند و دوگانه‌نگری‌ای را منعکس می‌کند که در بسیاری از جنبه‌های معنویت ایرانی وجود دارد.
افسانه‌های قهرمانی: شجاعت رستم و اسفندیار
اسطوره‌شناسی ایرانی پر از داستان‌های قهرمانی است که هیچ‌کدام به اندازه رستم، قهرمان بزرگ ایران، معروف نیستند. رستم به عنوان شخصیتی بزرگ‌تر از زندگی تصور می‌شود که از پادشاهان ایرانی در برابر تهدیدهای خارجی و ماورایی دفاع می‌کند. یکی از معروف‌ترین داستان‌های رستم، درگیری‌اش با اسفندیار است که به مرگ او منجر می‌شود، داستانی غم‌انگیز که حاکی از حتمی بودن سرنوشت و تعامل پیچیده بین وفاداری، افتخار و وظیفه شخصی است.
موجودات افسانه‌ای و نمادگرایی
اسطوره‌شناسی ایرانی پر از انواع موجودات افسانه‌ای است که هر یک معانی نمادین خاصی دارند که بازتاب‌دهنده موضوعات فرهنگی و اخلاقی گسترده‌تری هستند. سیمرغ، به عنوان موجودی benevolent، نماد حکمت و باروری است. در مقابل، آژی‌دهاک (یا زحاک) به عنوان اژدهایی ترسناک که تجسم استبداد و شر است، شناخته می‌شود. داستان زحاک یکی از خیانت و فساد اخلاقی است که در نهایت با سرنگونی او توسط کاوه، یک آهنگر که رهبری شورشی مردمی را بر عهده می‌گیرد، به نمایش گذاشته می‌شود.
میراث و ارتباطات مدرن
اسطوره‌شناسی ایرانی با مضامین قهرمانی و مبارزه کیهانی خود، همچنان در فرهنگ مدرن ایرانی طنین‌انداز است. ارزش‌های بیان شده توسط قهرمانان افسانه‌ای—شجاعت، وفاداری، عدالت و نبرد ابدی بین خیر و شر—هنوز در ادبیات، هنر و هویت ملی ایرانیان منعکس می‌شود.
در نهایت، اسطوره‌شناسی ایرانی فراتر از داستان‌های باستانی است؛ این یک گواه بر روح پایدار مردمی است که همیشه خود را به عنوان شرکت‌کننده در یک نبرد کیهانی دیده‌اند و در تلاش برای حفظ نور در برابر تاریکی هستند.
