افزایش بحران مهاجرت نیروی کار در ایران: نشانه‌ای از ناامیدی اجتماعی
بحران فعلی مهاجرت نیروی کار از ایران، که اغلب به عنوان “خروج ملی” شناخته می‌شود، به سطوح هشداردهنده‌ای رسیده است. کارشناسان در یک نشست اخیر، افزایش نگران‌کننده 82 درصدی در مهاجرت را در چند سال گذشته برجسته کردند. این روند، به گفته آن‌ها، نشان‌دهنده “ناامیدی گسترده جامعه ایرانی نسبت به آینده خود” است.
به گزارش خبرگزاری دولتی IRNA، این نشست در تاریخ 2 ژانویه به عوامل مختلفی که این خروج را تحریک می‌کند، پرداخته است. بحران‌هایی مانند تشدید اقدامات امنیتی در محیط‌های دانشگاهی، ضعف‌های مالی و اداری و محدودیت‌های آزادی‌های علمی، روند مهاجرت را به‌طور مستقیم و غیرمستقیم تشدید کرده است.
مهاجرت نخبگان: “هدر رفتن سرمایه ملی”
محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت رژیم، مهاجرت نخبگان را “هدر رفتن سرمایه کشور” توصیف کرد و آن را معادل “از دست دادن ژنتیک برتر ملت” دانست. بهرام سالواتی، یکی دیگر از کارشناسان حاضر در کنفرانس، فاش کرد که مهاجرت نخبگان با 82 درصد افزایش روبرو بوده است و تعداد مهاجران از 60,000 به 110,000 در سال‌های اخیر رسیده است. سالواتی بر ضرورت پرداختن به این موضوع با ایجاد وزارتخانه‌ای مستقل برای مهاجرت تأکید کرد.
سیزده “چالش بزرگ” که مهاجرت را تغذیه می‌کنند
محمد حسین شریف‌زاده، پژوهشگر، به 13 “چالش بزرگ” که مهاجرت نخبگان ایرانی را تحریک می‌کند، اشاره کرد. این چالش‌ها شامل موارد زیر است:
- کاهش سرمایه اجتماعی و deteriorating روابط دولت و ملت
- کاهش تولید ثروت
- افزایش تورم
- عدم وجود سیاست خارجی متمرکز بر توسعه اقتصادی
- فساد گسترده
- فقر و نابرابری
- بحران‌های محیط‌زیستی، از جمله کمبود آب
- بی‌ثباتی مالی در بانک‌ها و صندوق‌های بازنشستگی
- عدم تعادل در بودجه و انرژی
- فرسایش حاکمیت قانون
شریف‌زاده هشدار داد که بدون رسیدگی به این مسائل سیستمی، چرخه مهاجرت ادامه خواهد داشت. او بر لزوم “تغییر شرایط اقتصادی” به عنوان اولین گام برای معکوس کردن این روند تأکید کرد.
حقوق علمی و خروج مغزها
یک استاد در دانشگاه بهشتی به واقعیت‌های تلخی که دانشگاهیان ایرانی با آن مواجه هستند، اشاره کرد. به گفته او، میانگین حقوق یک استاد دانشگاه 875 دلار در ماه است، در حالی که استادیاران تنها 375 دلار دریافت می‌کنند. او با استناد به صندوق بین‌المللی پول اشاره کرد که “150,000 تا 180,000 نخبه ایرانی” به طور سالانه از کشور خارج می‌شوند.
فمینیسم مهاجرت
سمیه توحیدلو، عضو هیئت علمی در موسسه پژوهش‌های انسانی، به “فمینیسم مهاجرت” اشاره کرد که در آن بسیاری از زنان به دلیل محدودیت‌های سبک زندگی و آزادی‌های محدود از ایران خارج می‌شوند. این روند نشان‌دهنده مسائل عمیق‌تر اجتماعی و فرهنگی است که زنان را به‌طور نامتناسبی تحت تأثیر قرار می‌دهد.
چالشی رو به رشد برای جامعه ایرانی
پدیده مهاجرت نیروی کار، که قبلاً به عنوان “خروج مغزها” شناخته می‌شد، با ادامه مشکلات اقتصادی و محدودیت‌های تحمیلی رژیم، همچنان تشدید می‌شود و آزادی‌های فردی و اجتماعی را تضعیف می‌کند. برای سال‌ها، این موضوع یکی از چالش‌های اجتماعی مهم ایران بوده است. تمایل روزافزون به مهاجرت، نشان‌دهنده ناامیدی عمیق نسبت به آینده کشور است و هیچ راه‌حل روشنی در افق دیده نمی‌شود.
مگر اینکه تغییرات سیستمی برای رسیدگی به علل زیرساختی این بحران انجام شود، ایران با خطر کاهش بیشتر سرمایه‌های فکری و انسانی خود روبرو خواهد بود که می‌تواند چشم‌اندازهای بهبودی اقتصادی و اجتماعی را تضعیف کند.
