ایران در سرگردانی مذاکره: دوگانگی استانداردهای آمریکا چه تأثیری خواهد داشت؟

بازگشت دونالد ترامپ به قدرت، سوالات مهمی را در زمینه روابط بین‌الملل به وجود آورده است، به ویژه در مورد رویکرد او به ایران. در دوره اول ریاست‌جمهوری خود، سیاست ترامپ نسبت به تهران با کمپین “فشار حداکثری” شناخته می‌شد که به‌وسیله افرادی مانند مایک پمپئو وزیر امور خارجه و جان بولتون مشاور امنیت ملی هدایت می‌شد. تصمیم او برای خروج از برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) در سال ۲۰۱۸ منجر به تشدید تنش‌ها، تحریم‌های اقتصادی و تقریباً درگیری‌های نظامی شد. حالا که او برای بار دوم به مقام خود بازگشته است، این سوال مطرح می‌شود: آیا ترامپ به همان مسیر ادامه خواهد داد یا احتمالاً رویکرد جدیدی را اتخاذ خواهد کرد؟

در مصاحبه‌ای که با ریکاردو آلتکارو، رئیس بخش تحقیق در موسسه امور بین‌الملل (IAI) در رم، انجام شد، او استدلال می‌کند که در حالی که ترامپ همچنان در محاصره افرادی با مواضع سختگیرانه قرار دارد، اکنون کنترل بیشتری بر اداره خود دارد و به نظر می‌رسد که به‌طور واقعی به دنبال دستیابی به توافق با ایران است. برخلاف دوره اول ریاست‌جمهوری، زمانی که مشاوران او بخش زیادی از سیاست خارجی‌اش را تعیین می‌کردند، ترامپ اکنون ممکن است توانایی مذاکره برای توافقی را داشته باشد که حتی کنگره و حزب جمهوری‌خواه نیز از آن حمایت کنند؛ نتیجه‌ای که هرگز با JCPOA به دست نیامد.

در این مصاحبه، ما به بررسی جهت‌گیری احتمالی سیاست ایران ترامپ، نقش اروپا در شکل‌دهی به مذاکرات و پیامدهای وسیع‌تر آن برای ثبات منطقه‌ای می‌پردازیم.

دوره دوم ترامپ و ایران؛ تغییر سیاست احتمالی یا ادامه همان رویکرد

در حالی که جهان به دقت به چشم‌انداز سیاسی ایالات متحده نظاره می‌کند، یکی از سوالات مهم در روابط بین‌الملل این است که بازگشت دونالد ترامپ به قدرت چگونه دیپلماسی جهانی را شکل خواهد داد. تحلیلگران به‌ویژه بر روی رویکرد او به ایران متمرکز هستند که سال‌هاست مرکز بحث‌های سیاست خارجی ایالات متحده بوده است. در حالی که بسیاری فرض می‌کنند که ترامپ به سیاست‌های قبلی خود ادامه خواهد داد، نگاهی دقیق‌تر تغییرات ظریف اما معناداری را در این زمینه نشان می‌دهد.

• در دوره اول خود، ترامپ سیاست “فشار حداکثری” را بر روی ایران پیگیری کرد، که به شدت تحت تأثیر افرادی مانند مایک پمپئو و جان بولتون بود.
• این استراتژی شامل تحریم‌های اقتصادی سخت و موضع واضحی علیه دولت ایران بود.
• با این حال، علیرغم رویکرد سختگیرانه، ترامپ تمایل‌هایی برای مذاکره نشان داد، هرچند به شرایطی که ایران آن را غیرقابل قبول می‌دانست.

اکنون، در دوره دوم خود، وضعیت تغییر کرده است. در حالی که اداره او هنوز تحت تسلط افرادی با مواضع سخت‌گیرانه نظیر مایکل والتز مشاور امنیت ملی و مارکو روبیو وزیر امور خارجه قرار دارد، ترامپ به نظر می‌رسد که کنترل بیشتری بر سیاست‌های خود دارد. بازگشت اخیر او به تاکتیک‌های فشار حداکثری نشان‌دهنده استمرار سیاست‌های قبلی است، اما ادبیات او نشان‌دهنده احتمال باز بودن او برای مذاکرات است. برخلاف دوره اول، ترامپ تأکید کرده است که جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای اولویت اصلی اوست و این امر، فضایی برای بحث در مورد مسائل دیگر مانند نفوذ منطقه‌ای ایران و برنامه موشکی بالستیک آن باقی می‌گذارد.

برخی از کارشناسان معتقدند که به‌طور پارادوکسیکال، ایران ممکن است شانس بهتری برای دستیابی به توافقی بلندمدت با ترامپ نسبت به هر دولت ایالات متحده دیگری داشته باشد. اگرچه مذاکرات بسیار چالش‌برانگیز خواهد بود، توافقی که مورد حمایت ترامپ و جمهوری‌خواهان کنگره باشد می‌تواند ثبات بیشتری نسبت به تلاش‌های دیپلماتیک گذشته ارائه دهد.

استراتژی کلان سیاست خارجی ایالات متحده

مسئله مذاکرات با ایران همچنین باید در چارچوب سیاست خارجی کلی واشنگتن مورد بررسی قرار گیرد. در حالی که هر دولت اولویت‌های خاص خود را دارد، یک استراتژی کلی ایالات متحده وجود دارد که خطوط حزبی را پشت سر می‌گذارد. به‌طور تاریخی، هر دو دولت جمهوری‌خواه و دموکرات به دنبال جلوگیری از گسترش برنامه هسته‌ای ایران بوده‌اند، هرچند از طریق روش‌های متفاوت. خروج ترامپ از برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) در سال ۲۰۱۸ عمدتاً ناشی از تمایل او به از بین بردن سیاست‌های دوران اوباما و موضع سخت‌گیرانه مشاورانش نسبت به ایران بود. با این حال، با پیشرفت دوره دوم ریاست‌جمهوری او، ممکن است او بیشتر بر روی تأمین یک میراث از طریق یک پیشرفت دیپلماتیک تمرکز کند. با این حال، غیرقابل پیش‌بینی بودن تعهد ترامپ به مذاکرات پایدار نگرانی‌هایی را در مورد قابلیت هر توافق جدید به وجود می‌آورد.

نقش اروپا در مذاکرات آینده

از منظر اروپایی، بدبینی ایران نسبت به ایالات متحده هم قابل درک و هم چالش‌برانگیز است. کشورهای اروپایی، به‌ویژه E3 (آلمان، فرانسه و بریتانیا)، در حفظ JCPOA در برابر تحریم‌های فرامرزی ایالات متحده با چالش‌هایی مواجه شده‌اند. آن‌ها از عدم تمایل ایران به فعال‌سازی دوباره JCPOA در سال ۲۰۲۲ ناامید شده‌اند و از بازداشت شهروندان اروپایی توسط ایران و ارتباطات نظامی آن با روسیه، به‌ویژه تأمین پهپادهایی که در جنگ اوکراین استفاده می‌شوند، نگران هستند. اروپا احتمالاً از توافق جدیدی با ترامپ حمایت خواهد کرد، اما همچنین آماده افزایش فشار بر ایران در صورت عدم موفقیت مذاکرات خواهد بود. احتمال فعال‌سازی مکانیزم بازگشت سریع—اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل بر روی ایران—در صورت عدم توافق تهران با نظارت هسته‌ای بین‌المللی همچنان بر روی میز باقی می‌ماند.

پیامدهای موضع ایران

رهبران ایران به‌مدت طولانی مذاکرات با واشنگتن را بی‌فایده دانسته‌اند و به توافق‌های گذشته‌ای که ایالات متحده آن‌ها را نقض کرده اشاره می‌کنند. این بی‌اعتمادی عمیق، همراه با تاریخچه عدم ثبات سیاست‌های ایالات متحده، هر گونه تعامل دیپلماتیک بالقوه را پیچیده می‌کند. از منظر اروپایی، عدم تمایل ایران به مذاکره می‌تواند به افزایش فشار اقتصادی و تشدید تنش‌های منطقه‌ای منجر شود. خطر درگیری نظامی، به‌ویژه از سوی اسرائیل یا ائتلافی از ایالات متحده و اسرائیل، نیز افزایش خواهد یافت. با این حال، حتی اگر ایران به مذاکرات روی آورد، موفقیت به هیچ وجه تضمین نشده است. هر توافق بالقوه‌ای نیازمند آن است که ایران پیشنهادات جسورانه و پیشگیرانه‌ای ارائه دهد و در عین حال با یک چشم‌انداز سیاسی پر از موانع از طرف‌های مختلف—از جمله جناح‌های داخلی در ایالات متحده، اسرائیل و خود ایران—مقابله کند.

تقاطع برای ایران

در نهایت، ایران در یک نقطه بحرانی قرار دارد. در حالی که دلایل مشروعی برای بی‌اعتمادی به نیت‌های ایالات متحده دارد، همچنین با این احتمال مواجه است که تحت رهبری ترامپ توافقی پایدارتر را به دست آورد. چنین توافقی، اگر به تأیید کنگره برسد، می‌تواند درهای تعامل اقتصادی مجدد را باز کند، هرچند که تنش‌های بنیادی میان دو کشور همچنان ادامه خواهد داشت.

صرف‌نظر از مسیری که ایران انتخاب می‌کند، ریسک‌ها بسیار بالا هستند. استراتژی مقاومت سختگیرانه ممکن است به بی‌ثباتی بیشتر و مشکلات اقتصادی منجر شود، در حالی که مذاکرات، هرچند نامشخص، می‌تواند فرصتی نادر برای آینده‌ای پایدارتر ارائه دهد. ماه‌های آینده برای تعیین اینکه آیا ایران و ایالات متحده می‌توانند زمین مشترکی پیدا کنند یا اینکه روابط خصمانه آن‌ها ادامه خواهد یافت، حیاتی خواهد بود.

منبع: MNA