ایران در میان کشورهای با توسعه انسانی بالا طبق گزارش UNDP

طبق آخرین گزارش برنامه توسعه ملل متحد (UNDP) در مورد توسعه انسانی (HDR) در سال 2025، ایران در میان کشورهای دارای شاخص توسعه انسانی بالا (HDI) قرار گرفته است. با این حال، نمره ایران از 0.780 سال گذشته به 0.779 در سال جاری کاهش یافته است. این کشور در میان 193 کشور و سرزمین، در رتبه 75 قرار دارد و در دسته “توسعه انسانی بالا” جای می‌گیرد. از سال 1990 تا 2023، ارزش HDI ایران از 0.626 به 0.799 تغییر کرده است که معادل 27.6 درصد افزایش است.

به جلو که نگاه کنیم، شاخص نابرابری جنسیتی (GII) همچنان نیاز به بهبود دارد، و ایران با نمره 0.482 در رتبه 123 از 172 کشور قرار دارد. این موضوع بر لزوم سرمایه‌گذاری در دسترسی برابر به آموزش، اشتغال و خدمات بهداشتی برای زنان و دختران تأکید دارد.

طبق گزارش سال 2025، پیشرفت در توسعه انسانی با کندی بی‌سابقه‌ای روبرو است. این گزارش نشان می‌دهد که چگونه هوش مصنوعی (AI) می‌تواند دوباره توسعه را شتاب بخشد.

به جای اینکه بعد از دوران بحران‌های استثنایی 2020-2021، شاهد بهبودی مستمر باشیم، این گزارش پیشرفت‌های ضعیف غیرمنتظره‌ای را نشان می‌دهد. با حذف سال‌های بحرانی، افزایش ناچیز در توسعه انسانی جهانی پیش‌بینی شده در این گزارش، کوچک‌ترین افزایشی از سال 1990 است.

گزارش HDR 2025 با عنوان “یک موضوع انتخاب: مردم و امکانات در عصر هوش مصنوعی” پیشرفت توسعه را در مجموعه‌ای از شاخص‌ها که به عنوان شاخص توسعه انسانی (HDI) شناخته می‌شود، تجزیه و تحلیل می‌کند. این شاخص شامل دستاوردها در حوزه بهداشت و آموزش همراه با سطوح درآمد است.

این گزارش تقسیمات رو به رشد بین کشورهای با HDI بالا و پایین را برجسته می‌کند و نشان‌دهنده معکوس شدن دستاوردهای چند دهه اخیر است. به عنوان چالش‌های جهانی، از شوک‌های اقتصادی تا فشارهای اقلیمی، مسیرهای توسعه سنتی را تنگ می‌کنند، این گزارش از کشورها می‌خواهد که به طور قاطع و فراگیر عمل کنند.

آچیم استاینر، مدیر برنامه توسعه ملل متحد، گفت: “برای دهه‌ها، ما در مسیر رسیدن به جهانی با توسعه انسانی بسیار بالا تا سال 2030 بوده‌ایم، اما این کاهش سرعت تهدید واقعی برای پیشرفت جهانی است.” او افزود: “اگر پیشرفت کند 2024 به ‘نرمال جدید’ تبدیل شود، آن نقطه عطف 2030 ممکن است چندین دهه به عقب بیفتد – که موجب می‌شود دنیای ما کمتر ایمن، بیشتر تقسیم شده و آسیب‌پذیرتر در برابر شوک‌های اقتصادی و اکولوژیکی باشد.”

گزارش همچنین شامل نتایج یک نظرسنجی جدید است که نشان می‌دهد مردم درباره تغییرات ناشی از هوش مصنوعی واقع‌گرا اما امیدوار هستند. نیمی از پاسخ‌دهندگان در سطح جهانی فکر می‌کنند که شغل‌هایشان ممکن است خودکار شوند. سهم بزرگ‌تری – شش نفر از ده نفر – انتظار دارند که هوش مصنوعی تأثیر مثبتی بر اشتغال آن‌ها داشته باشد و فرصت‌هایی را در شغل‌هایی که ممکن است حتی امروز وجود نداشته باشند، ایجاد کند.

تنها 13 درصد از پاسخ‌دهندگان نظرسنجی نگران هستند که هوش مصنوعی باعث از دست رفتن شغل‌ها شود. در مقابل، در کشورهای با HDI پایین و متوسط، 70 درصد انتظار دارند که هوش مصنوعی بهره‌وری آن‌ها را افزایش دهد و دو سوم پیش‌بینی می‌کنند که در سال آینده از هوش مصنوعی در آموزش، بهداشت یا کار استفاده کنند.

این گزارش از رویکردی انسان‌محور به هوش مصنوعی حمایت می‌کند – که پتانسیل بازطراحی بنیادی رویکردهای توسعه را دارد. نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد که مردم در سراسر جهان آماده این نوع ‘بازنشانی’ هستند.

گزارش سه حوزه کلیدی برای اقدام را ترسیم می‌کند:

• ساخت اقتصادی که در آن مردم با هوش مصنوعی همکاری کنند نه اینکه با آن رقابت کنند؛
• گنجاندن اراده انسانی در تمام چرخه زندگی هوش مصنوعی، از طراحی تا پیاده‌سازی؛
• مدرنیزه کردن سیستم‌های آموزشی و بهداشتی برای برآورده کردن نیازهای قرن 21.