ایران طرح نظارتی جدیدی را برای ردیابی فرونشست زمین در سایت‌های تاریخی راه‌اندازی کرد
ایران به تازگی یک برنامه ملی برای نظارت بر نشست زمین در مناطق تاریخی خود راه‌اندازی کرده است. این اقدام به منظور حفظ میراث فرهنگی کشور صورت می‌گیرد و به نگرانی‌های فزاینده در خصوص نشست زمین در این مناطق پاسخ می‌دهد.
سید حمید پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، در یک جلسه با مقام‌های ارشد وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، از آغاز یک ابتکار مشترک با مرکز نقشه‌برداری ملی خبر داد. هدف این برنامه، پیگیری منظم نشست زمین در مناطق میراثی است.
پورمحمدی تأکید کرد که سازمان برنامه و بودجه از برنامه‌ها و طرح‌های ساختارمند، شفاف و عملیاتی که به حفظ دارایی‌های فرهنگی ایران کمک می‌کند، به طور کامل حمایت می‌کند.
وی گفت: “چالش نشست زمین در مناطق تاریخی واقعی و در حال افزایش است. ما اکنون یک برنامه نظارت علمی و مستمر برای رسیدگی به این مشکل آغاز کرده‌ایم.”
وی همچنین بر لزوم ادغام فناوری‌های مدرن در تلاش‌های حفظ میراث تأکید کرد و پیشنهاد داد که سیستم‌های نظارت هوشمند توسعه یابند، دوربین‌های نظارتی دائمی نصب شوند و شبکه‌های علمی برای نظارت در زمان واقعی بر روی سایت‌های آسیب‌پذیر تأسیس شود.
وزیر گردشگری، سید رضا صالحی امیری، نیز به نوبه خود به این نگرانی‌ها اشاره کرد و نشست زمین را تهدیدی جدی و در حال افزایش برای میراث تاریخی ایران توصیف کرد.
صالحی امیری خواستار تشکیل یک نیروی کار ملی برای هماهنگی استراتژی‌ها در مدیریت این بحران شد و هشدار داد که “نشست زمین یک فاجعه پنهان است که می‌تواند در دهه آینده به میراث فرهنگی ما آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد کند.”
در چند دهه گذشته، بسیاری از شهرها و مناطق کشور با مشکل نشست زمین مواجه بوده‌اند که به طور فزاینده‌ای ساختارها و سایت‌های میراث فرهنگی را تهدید می‌کند.
نشست زمین در ایران پنج برابر میانگین جهانی
اطلاعات موجود نشان می‌دهد که میانگین نشست زمین در ایران پنج برابر میانگین جهانی است. بر اساس گزارش مرکز نقشه‌برداری ملی، نرخ میانگین نشست زمین در سطح جهانی سالانه حدود ۳ سانتی‌متر است، در حالی که این رقم در ایران به حدود ۱۵ سانتی‌متر می‌رسد.
کارشناسان می‌گویند که مهم‌ترین علت نشست زمین، استخراج بیش از حد آب زیرزمینی است. این پدیده، پس از بروز، غیرقابل بازگشت محسوب می‌شود.
نشست زمین به معنای فروکش کردن تدریجی یا غرق شدن ناگهانی سطح زمین به دلیل حرکت مواد زمین‌شناسی در زیر آن است و عمدتاً ناشی از فشردگی سیستم‌های آبخوان، زهکشی، تجزیه خاک‌های آلی، معدن‌کاری زیرزمینی، استخراج نفت و گاز، فشردگی هیدرولیکی، فشردگی طبیعی، حفره‌های زمین و ذوب یخ‌های دائمی است.
در سال ۲۰۲۱، غلامعلی جعفرزاده، رئیس سابق مرکز نقشه‌برداری ملی، ابراز تأسف کرد که حدود ۲۹ استان در حال حاضر در معرض خطر نشست زمین قرار دارند. وی دو عامل تغییرات اقلیمی و مداخله انسانی را به عنوان مهم‌ترین عوامل نشست زمین در کشور نام برد و افزود که انتظار می‌رود اقداماتی برای کاهش فشار بر محیط زیست انجام شود.
به نظر می‌رسد که نشست زمین در ایران به یک معضل جدی تبدیل شده که نیاز به توجه و اقدامات فوری دارد. با توجه به تهدیدات فعلی، همکاری‌های بیشتری بین سازمان‌های مختلف و استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند به حفظ میراث فرهنگی کشور کمک کند.
در نهایت، دستیابی به یک راهکار جامع برای مدیریت بحران نشست زمین، نیازمند همکاری میان‌سازمانی و مشارکت جامعه است. با اتخاذ تدابیر مناسب، می‌توان از آسیب‌های احتمالی به میراث فرهنگی جلوگیری کرد و در عین حال به آینده‌ای پایدارتر دست یافت.
