بارش‌های بهاری، مخازن دریاچه ارومیه را برای حیات‌وحش زنده می‌کند!

بارش‌های اخیر در بهار، ذخایر دریاچه ارومیه را احیا کرده و ۵۵۰,۰۰۰ لیتر آب برای حیات‌وحش ذخیره شده است. این خبر را بهزاد شیرپنجی، رئیس پارک ملی دریاچه ارومیه اعلام کرد. دریاچه ارومیه که در استان آذربایجان غربی واقع شده، از اوایل دهه ۲۰۰۰ شروع به خشک شدن کرد و به عنوان بزرگ‌ترین دریاچه در غرب آسیا و ششمین دریاچه آب‌نمکی بزرگ در جهان شناخته می‌شود.

بارش‌های اخیر در حوضه دریاچه به رشد گیاهان و درختچه‌ها کمک کرده و منبع غذایی مناسبی برای حیات‌وحش جزایر فراهم کرده است. میزان ذخایر آب نسبت به سال گذشته ایرانی (مارس ۲۰۲۴ – مارس ۲۰۲۵) افزایش یافته است. همچنین، این مقام مسئول گفت که در جزیره اشک دریاچه ارومیه، پنج مخزن آب وجود دارد که یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های گوزن زرد ایرانی محسوب می‌شود. در جزایر اسپیر و کبودان نیز دو یا یک مخزن آب وجود دارد که آب جمع‌آوری شده در تابستان آزاد خواهد شد.

جزایر دریاچه ارومیه محل زندگی گوزن زرد ایرانی، بزها، قوچ‌ها، انواع پستانداران، خزندگان و پرندگان هستند.

تلاش‌های احیای دریاچه ارومیه

از طریق یک پروژه مشترک به رهبری برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) و با حمایت دولت ژاپن، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) قرار است برای ترویج شیوه‌های کشاورزی پایدار و راه‌حل‌هایی برای حفاظت از دریاچه ارومیه همکاری کند.

در تاریخ ۱ دسامبر ۲۰۲۴، دولت ژاپن و UNDP توافق‌نامه‌ای برای راه‌اندازی “پروژه توسعه سیستم‌های حفاظتی تالاب‌ها در دریاچه ارومیه و دیگر تالاب‌ها، به همراه جوامع اطراف آن” امضا کردند. این پروژه که از ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۸ اجرا می‌شود، در همکاری با اداره محیط‌زیست و FAO پیاده‌سازی خواهد شد.

این ابتکار با تمرکز بر کشاورزی پایدار و معیشت سازگار با اقلیم، به دنبال ارائه مزایای بلندمدت برای جوامع محلی در حالی است که تنوع زیستی تالاب‌ها به عنوان اکوسیستم‌های حیاتی حفظ شود.

چالش‌های دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه با چالش‌های قابل توجهی مواجه است، از جمله مصرف بیش از حد منابع آب که تحت تأثیر تغییرات اقلیمی تشدید شده و به شدت بر اکوسیستم آن تأثیر گذاشته است. فعالیت‌های کشاورزی در این منطقه به طور فزاینده‌ای در معرض کمبود آب قرار دارند، وضعیتی که تحت تأثیر تغییرات اقلیمی بدتر شده است. تحقیقات نشان می‌دهد که این تغییرات اقلیمی می‌توانند به اختلال بیشتر در سیستم‌های غذایی و محیط زیست آسیب‌پذیر دریاچه در آینده منجر شوند.

FAO با حمایت دولت ژاپن، راه‌حل‌های فنی کشاورزی را برای افزایش کارایی آب در بخش کشاورزی حوضه دریاچه ارومیه شناسایی کرده است، که ممکن است در حفظ ذخایر زیست‌محیطی بین‌المللی مؤثر باشد.

از سال ۱۹۹۵، دریاچه ارومیه به دلیل گسترش سریع کشاورزی در بالادست و تغییرات اقلیمی در حال کاهش است. این عوامل دریاچه باارزش را به آستانه تخلیه نزدیک کرده و سلامت، اقتصاد، محیط‌زیست، صنعت و کشاورزی منطقه را در معرض خطر قرار داده است.

با وجود تلاش‌های کمیته ملی برنامه احیای دریاچه ارومیه و تمرکز آن بر احیای دریاچه از سال ۲۰۱۳، ادامه وضعیت بحرانی نشان می‌دهد که راه‌حل‌های مدیریت پایدار باید به عنوان جزء اصلی برنامه‌های اقدام در نظر گرفته شوند.

در تلاش مشترک برای مقابله با چالش‌های موجود در حوضه دریاچه ارومیه در سال ۲۰۱۶، FAO برنامه “مدیریت پایدار منابع آب در حوضه دریاچه ارومیه” را راه‌اندازی کرد که با حمایت دولت ژاپن تأمین مالی شد.

نتایج کلیدی این ابتکار

• اجرای پروژه حسابداری آب در حوضه دریاچه ارومیه.
• شناسایی نقاط داغ مصرف آب در حوضه.
• تأکید بر اهمیت اقدامات صرفه‌جویی در آب برای احیای دریاچه.

این پروژه‌ها نشان‌دهنده اهمیت مدیریت منابع آب و ترویج روش‌های کشاورزی پایدار برای حفاظت از دریاچه ارومیه و اکوسیستم‌های اطراف آن هستند. برای حفظ این منابع آبی حیاتی، نیاز به همکاری‌های بین‌المللی و محلی وجود دارد تا به سمت آینده‌ای پایدار حرکت کنیم.