بحران عمیق قدرت و آب در ایران: هشدارها و سوءمدیریت در کانون توجه
ایران دوباره در حال دست و پنجه نرم کردن با خاموشی‌های گسترده‌ای است که زندگی روزمره را در سرتاسر کشور مختل کرده و نه تنها دسترسی به برق بلکه تأمین آب و اتصال به اینترنت را نیز تحت تأثیر قرار داده است. این بحران شباهت زیادی به الگوهای مشابه سال‌های گذشته دارد و نقاط ضعف زیرساختی و سوءمدیریت دولتی را برجسته می‌کند.
شرکت ملی مهندسی آب و فاضلاب (ABFA) از ساکنان آپارتمان‌های طبقات بالا خواسته تا از پمپ‌های برقی برای حفظ فشار آب استفاده کنند، اما خاموشی‌های مکرر این توصیه را غیرعملی می‌سازد. این تناقض بر کسی پوشیده نیست: بدون برق، پمپ‌هایی که برای دسترسی به آب نیاز است، کار نمی‌کنند.
کاربران شبکه‌های اجتماعی نارضایتی خود را از این مشکلات متعدد ابراز کرده‌اند. یکی از شهروندان مقایسه‌ای بین قطع آب در شهرهای بزرگ و “متوقف کردن تنفس یک بیمار در تخت بیمارستان” انجام داد. دیگری گزارش داد که حتی زندگی در طبقه اول نیز در زمان خاموشی از قطع آب در امان نیست.
محدودیت‌های فنی به‌طور رسمی تأیید شده است. در مارس 2025، پس از شکایات در مورد فشار آب پایین در تهران، حسام خسروی، معاون عملیات آب شرکت آب تهران، اعتراف کرد که این شرکت تنها مسئول تأمین فشار آب تا طبقه دوم است. ساکنان بالاتر از آن سطح باید پمپ‌ها و مخازن ذخیره‌سازی خصوصی نصب کنند که این راه‌حل بار مالی اضافی بر دوش خانواده‌های شهری که از قبل تحت فشار هستند، می‌گذارد.
اما حتی این سرمایه‌گذاری‌ها نیز در زمان خاموشی بی‌فایده می‌شوند و دسترسی به آب را برای تقریباً تمام ساکنان ساختمان‌های چند طبقه قطع می‌کند. این مشکل سال‌هاست که ادامه دارد، علیرغم هشدارهای مکرر کارشناسان و مقامات.
از اوایل مارس 2024، پیش‌بینی‌ها به وضوح از کمبود آب و برق خبر می‌دادند. با این حال، به نظر می‌رسد هیچ اقدام پیشگیرانه‌ای به‌طور قابل توجهی انجام نشده است.
در تاریخ 1 مارس 2025، وزیر انرژی عباس علی‌آبادی تأیید کرد که پنج استان با چالش‌های جدی تأمین آب مواجه هستند. دو هفته بعد، رئیس‌جمهور مسعود پزشک‌پور هشدار داد که ادامه بارش کم می‌تواند تهران را به یک بحران آب عمده سوق دهد اگر به‌درستی مدیریت نشود.
این بحران فراتر از خانه‌هاست. بر اساس گزارشی از خبرگزاری ایسنا در تاریخ 21 مه 2025، خاموشی‌ها بر خدمات ضروری از جمله بیمارستان‌ها، دستگاه‌های خودپرداز، شبکه‌های اینترنتی، آسانسورها و سیستم‌های آب‌رسانی مسکونی تأثیر گذاشته است.
حمید نجف، تحلیل‌گر اقتصادی، به ایسنا گفت که فعالیت‌های غیرمجاز استخراج ارزهای دیجیتال به‌طور قابل توجهی به کمبود برق کمک می‌کند. او ادعا کرد که بسیاری از این مزارع استخراج توسط “مراکز قدرتمند” اداره می‌شوند که دولت اراده یا توانایی مقابله با آن‌ها را ندارد. در عوض، برق به محله‌های مسکونی و تأسیسات صنعتی قطع می‌شود.
با وجود اینکه وزیر انرژی علی‌آبادی در تاریخ 9 مه اعلام کرد که وزارتخانه توانایی ردیابی فعالیت‌های غیرمجاز استخراج را دارد، او همچنین به افزایش عملیات “مخفی” اشاره کرد و آن‌ها را به عنوان سرقت‌هایی توصیف کرد که باید به آن‌ها پرداخته شود. با این حال، اجرای قانون همچنان ناپایدار است.
پرونده‌ای که به‌طور خاص در اکتبر 2021 به‌وجود آمد، زمانی بود که یک مزرعه استخراج ارز دیجیتال در انبار سازمان بورس اوراق بهادار ایران کشف شد، یک نهاد دولتی. با وجود وعده‌های رسمی برای مقابله با این فعالیت‌ها، اجرای قانون به‌طور عمده بر روی معدود استخراج‌کنندگان خصوصی متمرکز شده است. عملیات‌های مرتبط با دولت به ندرت مجازات شده‌اند.
یک مورد نادر دیگر در نوامبر 2024 اتفاق افتاد، زمانی که 11 دستگاه استخراج در انبار یک اداره دولتی در لشت‌نشا، استان گیلان کشف شد.
تأثیر تجمعی سوءمدیریت، استخراج غیرقانونی و فشارهای زیست‌محیطی، وضعیت خطرناک و ناپایداری را برای میلیون‌ها ایرانی ایجاد کرده است. زیرساخت‌های انرژی و آب کشور تحت فشار شدید قرار دارد و با این حال، دولت همچنان با راه‌حل‌های پراکنده و سیاست‌های متناقض پاسخ می‌دهد.
با نزدیک شدن به ماه‌های تابستان، ایرانیان خود را برای دشواری‌های بیشتر آماده می‌کنند. مگر اینکه اصلاحات ساختاری اجرا شود و اراده سیاسی برای مقابله با علل ریشه‌ای به کار گرفته شود، چرخه خاموشی و بحران به پایان نخواهد رسید.
