بررسی میراث ادبی رودکی توسط محققان در تهران
رودکی، شاعر برجسته ایرانی، به عنوان بنیان‌گذار شعر نو فارسی شناخته می‌شود. او در زمانی که زبان عربی بر ادبیات و فرهنگ کشور تسلط داشت، قدرت شعر فارسی را به نمایش گذاشت. این موضوع در جلسه‌ای که به مناسبت میراث ادبی رودکی در کتابخانه ملی ایران برگزار شد، مورد بحث قرار گرفت.
در این جلسه که با حضور نizamuddin Zahedi، سفیر تاجیکستان در ایران، برگزار شد، نقاط قوت شعر رودکی و تأثیرات او بر ادبیات فارسی مورد بررسی قرار گرفت. این جلسه به همت انجمن مطالعات ایرانی و مؤسسه مطالعات ایران-اوراسیا (IRAS) برگزار شد.
- دوره‌های تاریخی: رودکی در دوره‌های طاهری و صفاری شاعران زیادی را در زبان فارسی به وجود آورد.
- تسلط بر اشکال شعری: رودکی به تسلط بر اشکال مختلف شعری مانند قصیده، قطعه، غزل، مثنوی و رباعی مشهور بود.
- ادغام فرهنگ‌های پیشین: در نوشته‌های خود، سنت‌ها و آداب پیش از اسلام ایران را به زبان عربی گنجاند.
سفیر تاجیکستان افزود: “در قرون اول و دوم هجری، زبان‌های ایرانی میانه مانند پهلوی و خوارزمی به تدریج از بین رفتند. اما در این زمان، دانشمندان ایرانی به تسلط بر نثر و شعر عربی رسیدند و آثار خود را با تأکید بر فرهنگ ایرانی تداوم بخشیدند.”
او همچنین اشاره کرد که “گروه دیگری از ایرانیان، به رهبری عبدالله ابن المقفع، ادبیات کهن ایرانی را به نثر عربی ترجمه کردند و برخی شاعران ایرانی آثار ادبی کلاسیک را به شعر عربی تبدیل کردند.”
تجلی هویت ایرانی: زاهدی تأکید کرد که دومین مرحله احیای ادبیات فارسی در دوره سامانیان در قرن چهارم هجری آغاز شده است، دورانی که رودکی در آن زندگی می‌کرد و ادبیات فارسی هویت ایرانی را از طریق زبان ملی ایرانیان یعنی فارسی و تاجیکی احیا کرد.
در این جلسه، محمود جعفری‌دهقی، رئیس انجمن مطالعات ایرانی، به تأثیرات رودکی بر شعر فارسی اشاره کرد و به اختراع رباعی و توجه او به حماسه‌ها و افسانه‌ها اشاره کرد. همچنین، او به تکامل سبک خراسانی در شعر رودکی پرداخته است.
اسغرد دادبه، استاد فلسفه و ادبیات عرفانی، در ادامه گفت: “زنجیره شگفت‌انگیز فرهنگ ایرانی پس از حمله عرب‌ها ادامه یافت و قطع نشد. حتی در قرون اول و دوم، متون به زبان پهلوی نوشته می‌شد. بنابراین، رودکی که در قرن سوم می‌زیست، به دانش دو قرن پیشین دسترسی داشت.”
او همچنین به عواقب تلاش‌های رودکی برای احیای فرهنگ و ادبیات فارسی اشاره کرد و گفت: “جریان‌های واکنشی وابسته به بغداد، رودکی را به دلیل ملی‌گرایی و وطن‌پرستی‌اش تحت فشار قرار دادند تا جایی که بینایی خود را از دست داد.”
در این کنفرانس همچنین سخنرانان دیگری از جمله مهدی سنایی، رئیس مؤسسه IRAS؛ علی اشرف مجتهد شبیستری، نخستین سفیر ایران در تاجیکستان؛ و شاه منصور شاه‌میرزا، پژوهشگر و شاعر تاجیک حضور داشتند.
رودکی (۸۵۸-۹۴۰/۴۱) یک شاعر، خواننده و موسیقیدان است که به عنوان نخستین شاعر بزرگ در شعر نو فارسی شناخته می‌شود. او به عنوان شاعر در دربار سامانیان، بیش از ۱۸۰,۰۰۰ بیت شعر سروده است، اما تنها بخش کوچکی از آثار او باقی مانده است، از جمله قسمت‌هایی از نظم «کلیله و دمنه»، مجموعه‌ای از افسانه‌های هندی.
در ایران، رودکی به عنوان بنیان‌گذار شعر نو فارسی شناخته می‌شود و در تاجیکستان به عنوان پدر ادبیات تاجیکی محسوب می‌گردد.
عکس: سفیر تاجیکستان در ایران، نizamuddin Zahedi، در جلسه میراث ادبی رودکی در تهران در تاریخ ۲ فوریه ۲۰۲۵ سخنرانی می‌کند.
