بیش از ۶ میلیون افغان در ایران: جمعیتی که زندگی را در دیار دیگری آغاز کرده‌اند
در ایران، یکی از بزرگترین و پایدارترین جمعیت‌های پناهندگان جهان به ویژه پناهندگان افغان زندگی می‌کنند. بر اساس اظهارات نادر یاراحمدی، رئیس سازمان ملی مهاجرت، در حال حاضر 6.1 میلیون نفر از شهروندان افغان، با وضعیت‌های قانونی و غیرقانونی، در این کشور ساکن هستند.
از این تعداد، حدود 2.1 میلیون نفر دارای مدارک معتبر هستند، در حالی که اطلاعات دو میلیون نفر دیگر ثبت شده و بقیه به طور غیرقانونی وارد کشور شده‌اند. بر اساس گزارش‌های ISNA، در سال تقویمی گذشته (از مارس 2024 تا مارس 2025)، بیش از یک میلیون نفر از افراد بدون مدرک به کشور خود بازگردانده شدند که از این تعداد، چهل درصد به طور داوطلبانه بازگشتند.
- زنان و کودکان: اکثریت افراد غیرمجاز را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند که ممکن است حتی در کشور مشغول به کار باشند و تهدیدی ایجاد نکنند.
- هزینه‌های بالا: هزینه‌های بالای غذا، حمل و نقل، سوخت و… باعث شده که ایران خواستار بازگشت این افراد به کشور خود باشد.
در یک نشست اخیر بین وزیر موقت پناهندگان و بازگشت افغان و مدیر کل آسیای جنوبی وزارت امور خارجه ایران، طالبان خواستار برگزاری جلسات مشترک با تهران برای بررسی وضعیت مهاجران افغان شدند.
به گفته گزارش‌ها، مولوی عبدالکبیر، وزیر موقت پناهندگان و بازگشت افغان، با محمدرضا بهرامی و هیئت همراه او در کابل دیدار کرد. در این جلسه، عبدالکبیر بر روابط تاریخی عمیق بین دو کشور تأکید کرد و از مهمان‌نوازی چندین دهه‌ای ایران نسبت به مهاجران افغان قدردانی کرد. او همچنین خواستار تداوم رحمت اسلامی در رفتار ایران با این مهاجران شد.
این مقام طالبان اشاره کرد که کابل در حال اجرای برنامه‌هایی برای بازگشت داوطلبانه پناهندگان افغان است و فاش کرد که 46 شهرک مسکونی در حال ساخت برای پذیرش بازگشت‌کنندگان است.
در پاسخ، بهرامی بر وجود چندین میلیون افغان در ایران تأکید کرد که بسیاری از آنها فاقد مدارک قانونی هستند. او بر لزوم همکاری بیشتر بین دو کشور برای مقابله با چالش‌های جاری تأکید کرد و دعوت رسمی به وزیر موقت برای بازدید از تهران را نیز مطرح کرد.
دیپلمات ایرانی همچنین از ابتکار مسکن افغانستان استقبال کرد و آن را گامی مثبت برای تسهیل بازگشت داوطلبانه مهاجران به وطن خود دانست.
بازگشت تدریجی و با عزت پناهندگان افغان
وزیر امور خارجه عباس عراقچی اعلام کرده است که پناهندگان افغان به کشورشان به صورت تدریجی و با عزت باز خواهند گشت. او گفت که مقامات دو کشور در حال کار بر روی برنامه‌ای برای بازگشت افغان‌های مقیم ایران هستند.
عراقچی توضیح داد: “ما در حال مذاکره با دولت افغانستان هستیم تا این فرآیند به صورت اصولی و سازمان‌یافته انجام شود. ما نمی‌خواهیم بازگشت ملیت‌های [افغان] به یک بحران اجتماعی برای دو کشور تبدیل شود. اصل مهم برای ما این است که کار را بر اساس یک رویه منطقی و معقول انجام دهیم.”
در صورتی که جامعه بین‌المللی از پذیرش مسئولیت و به اشتراک‌گذاری عادلانه بار میزبانی از پناهندگان خودداری کند، جمهوری اسلامی ایران احتمالاً سیاست‌های مهاجرتی خود را بازنگری خواهد کرد، یاراحمدی اعلام کرده است.
ایران به عنوان یک کشور میزبان پناهندگان، در تلاش است تا با همکاری با دولت افغانستان، شرایط بهتری را برای این افراد فراهم کند و بازگشت آنها را به صورت تدریجی و منظم مدیریت کند.
