تحریم‌های یکجانبه و تأثیرات آن بر حقوق بشر: بحران یا چالش؟
در یک رویداد مهم که در موسسه مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران برگزار شد، شخصیت‌های برجسته‌ای از جمله کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه در امور حقوقی و بین‌المللی ایران، و آلنا دوهان، گزارشگر ویژه سازمان ملل، حضور داشتند. این کنفرانس به بررسی تاثیرات منفی تحریم‌های یکجانبه بر حقوق بشر اختصاص داشت و کارشناسان و فعالان حقوق بشری در آن حضور داشتند.
یکی از پنل‌های کلیدی این کنفرانس به «تأثیرات منفی تحریم‌های یکجانبه بر بهره‌مندی از حقوق بشر» اختصاص داشت. در این جلسه، کارشناسان حقوق بشری به بررسی عواقب گسترده تحریم‌ها پرداختند. دکتر مونا رحمانی، مدیر عامل موسسه بین‌المللی توسعه آینده، در سخنرانی خود بیان کرد:
“تحریم‌ها، با وجود درد و رنجی که به همراه دارند، زمینه‌ای برای تحول نیز ایجاد کرده‌اند. مردم ایران در طول تاریخ نشان داده‌اند که مقاوم، نوآور و قادر به ایجاد مسیرهای جدید تحت فشار هستند. از درون محدودیت‌های تحریم، بذرهای خودکفایی، نوآوری و سبک زندگی محلی جوانه زده است — بذرهایی که اگر به درستی پرورش یابند، می‌توانند بخشی از راه‌حل شوند.”
مدیر عامل موسسه بین‌المللی توسعه آینده همچنین بر تعهد فعالان اجتماعی به بیان نگرانی‌های مردم ایران در مجامع بین‌المللی تأکید کرد و افزود:
“غلبه بر عواقب تحریم‌ها نه تنها به تصمیمات کلان ملی بستگی دارد، بلکه به طور جدی به اجرای عادلانه حقوق بین‌الملل، نظارت دقیق بر ساختارها و مکانیزم‌های مربوط به حقوق بشر وابسته است. به عنوان فعالان اجتماعی، وظیفه خود را می‌دانیم که صدای مردم عزیزمان در تمام جوامع و مجامع جهانی باشیم — به امید آنکه سبک زندگی ایرانی روزی انعکاسی از حق انتخاب، برابری و عدالت باشد که در منشورهای حقوق بشری به رسمیت شناخته شده است.”
دکتر رحمانی تأکید کرد:
“فشارهای اقتصادی ساختار خانواده را تضعیف کرده و در بسیاری از موارد منجر به فروپاشی آن شده است — به ویژه از طریق فروپاشی کسب‌وکارهای کوچک و خانگی. برای مثال، حداقل ۳۰٪ از کارگاه‌های قالی‌بافی روستایی ناپدید شده‌اند که خسارات شدیدی به جوامع روستایی و جمعیت‌های آسیب‌پذیر در مقایسه با مناطق شهری وارد کرده است. لطفاً در نظر داشته باشید که حجم صادرات قالی ایران از سال ۲۰۱۷ تا کنون ۹۰٪ کاهش یافته و از ۴۲۶ میلیون دلار به تنها ۴۱.۷ میلیون دلار رسیده است — در صنعتی که عمیقاً در فرهنگ، هنر و سنت ایرانی ریشه دارد. نزدیک به ۲ میلیون نفر بخشی از زنجیره اشتغال صنعت قالی بودند و با توجه به اندازه متوسط خانوار چهار نفره، به این معنی است که ۸ میلیون نفر اکنون بیکار هستند — رقمی که قابل مقایسه با کل جمعیت برخی کشورهای اروپایی است. تصور کنید که یک کشور اروپایی تماماً با فلج اقتصادی و از دست دادن گسترده درآمد مواجه باشد.”
او اضافه کرد:
“به دلیل این فشارهای اقتصادی، سن ازدواج به تأخیر افتاده و اکنون عواقب دردناک آن را در کاهش نرخ زاد و ولد و کوچک شدن پنجره جمعیتی ایران می‌بینیم.”
دکتر رحمانی به جنبه انسانی این وضعیت که اغلب نادیده گرفته می‌شود، اشاره کرد و گفت:
“چیزی مهم وجود دارد که آمار اغلب قادر به انعکاس آن نیست، اما در زندگی روزمره مردم ایران جریان دارد: در طول این سال‌ها، ما سفره‌های خود را با میلیون‌ها مهاجر و پناهنده‌ای که در ایران زندگی می‌کنند، تقسیم کرده‌ایم. با وجود تمام سختی‌ها، مردم ایران انتخاب کردند که نه تنها کرامت خود را حفظ کنند، بلکه کرامت افراد بی‌خانمان را نیز ارج نهند. این انتخاب ناشی از وفور نبوده، بلکه زاده انسانیت است. و این بدان معناست که حتی در اوج تحریم‌ها و فشارها، چیزی وجود دارد که نمی‌توان آن را تحریم کرد: قلب و کرامت مردم ایران.”
یونس عرب، مدیر انجمن تالاسمی، به تأثیر تحریم‌ها بر بیماران تالاسمی اشاره کرد. او به محدودیت‌های دسترسی به خدمات بهداشتی ضروری و اثرات منفی تحریم‌ها بر گزینه‌های درمانی پرداخت و خاطرنشان کرد که تحریم‌ها به طور مستقیم بسیاری از جنبه‌های مراقبت پزشکی این بیماران را مختل کرده است.
خانم رضایی، نماینده انجمن اوتیسم، همچنین درباره محدودیت‌های صادرات داروهای ضروری برای بیماران اوتیسم از کشورهای اروپایی صحبت کرد. او بیان کرد که چنین محدودیت‌هایی تأثیر قابل توجهی بر زندگی اجتماعی بیماران اوتیسم و خانواده‌هایشان داشته است.
خانم اخوان، استاد دانشگاه و عضو هیئت مدیره انجمن تالاسمی، چالش‌های پیش روی بیماران تالاسمی در ایران را مورد بررسی قرار داد. او به مشکلات عمده ناشی از تحریم‌ها، از جمله دسترسی محدود به داروهای ضروری و تجهیزات پزشکی، اشاره کرد و بر تأثیرات منفی شدید بر کیفیت زندگی و فرآیندهای درمانی این بیماران تأکید کرد. او همچنین بر نیاز به حمایت بیشتر و رفع موانع موجود برای بیماران تالاسمی تأکید کرد.
این کنفرانس یک روزه همچنین شامل سخنرانی‌هایی از دیگر شخصیت‌های برجسته بود، از جمله معاون وزیر امور خارجه در امور حقوقی و بین‌المللی؛ گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل درباره تأثیرات منفی اقدامات قهری یکجانبه بر حقوق بشر؛ کارشناس مستقل سازمان ملل در مورد بدهی خارجی و حقوق بشر؛ نماینده گروه دوستان در دفاع از منشور سازمان ملل؛ رئیس امور حقوقی در دفتر ریاست جمهوری و چندین استاد حقوق بین‌الملل و نمایندگان نهادهای غیردولتی از مؤسسات داخلی و بین‌المللی بود. شرکت‌کنندگان بر نیاز فوری به دسترسی به عدالت به منظور کاهش اثرات و عواقب رو به رشد تحریم‌های یکجانبه تأکید کردند و مکانیزم‌هایی را برای پاسخگویی به نهادهای تحریم‌کننده مورد بررسی قرار دادند.
