تحلیل موضع اصولی قطر در بحران‌های منطقه‌ای: نگاهی به سیاست‌های مؤثر این کشور
افزایش حضور نظامی رژیم صهیونیستی در جنوب سوریه و لبنان بار دیگر به کشورهای منطقه نشان داده است که بنیاد شکل‌گیری اسرائیل در قرن بیستم بر مبنای گسترش سرزمینی بنا شده است. این قدرت نظامی ناگزیر است که با تکیه بر توانایی‌های نظامی خود نقشه منطقه را تغییر دهد تا از محاصره ژئوپولیتیکی خود رهایی یابد و عمق استراتژیک خود را در سرتاسر خاورمیانه عربی گسترش دهد.
امروز، به لطف نفوذ گسترده لابی‌های یهودی در واشنگتن، تل‌آویو به شاخه‌ای منطقه‌ای از تسلیحات آمریکایی در غرب آسیا تبدیل شده است. اشغالگران صهیونیست نه تنها به یک متحد قوی فراساحلی تکیه کرده‌اند، بلکه نزدیک به 200 کلاهک هسته‌ای نیز ساخته‌اند. در روزهای اخیر، با افزایش درخواست‌ها برای جنگ از سوی نیروهای فوق‌ارتودکس در سرزمین‌های اشغالی، کشورهای عربی به‌ویژه قطر تلاش‌های دیپلماتیک، حقوقی و رسانه‌ای جدیدی را برای مهار ماشین جنگی اسرائیل آغاز کرده‌اند.
روز یکشنبه، وزارت امور خارجه قطر در بیانیه‌ای اعلام کرد که دوحه از ناظر هسته‌ای سازمان ملل خواسته است تا تمامی تأسیسات هسته‌ای اسرائیل را تحت نظارت خود قرار دهد. این کشور عربی همچنین خواستار پیوستن اسرائیل به پیمان عدم گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) و افزایش تلاش‌های بین‌المللی برای قرار دادن تمامی تأسیسات هسته‌ای این رژیم تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) شده است.
جاسم یعقوب الحمادی همچنین درخواست اسرائیل برای جابجایی اجباری ساکنان غزه، ممانعت از ارسال کمک‌های انسانی و تشدید حملات نظامی در کرانه باختری را محکوم کرد. پیش از این، شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، در مصاحبه‌ای با خبرنگار معروف آمریکایی، تاکر کارلسون، هشدار داد که هر حمله اسرائیلی به تأسیسات هسته‌ای ایران (به ویژه نیروگاه بوشهر) منجر به کمبود آب در سرتاسر منطقه خواهد شد. وزیر امور خارجه قطر تأکید کرد که دوحه حمله اسرائیلی به ایران را شبیه‌سازی کرده و شواهد مستند نیز ارائه داده است. وی افزود که پس از این شبیه‌سازی، کشورش ساخت مخازن آب را افزایش داده است، اما این مسئله همچنان یک تهدید بزرگ منطقه‌ای باقی مانده است.
نکته کلیدی این است که نه تنها آب‌های خلیج فارس بلکه همچنین تمامی موجودات زنده در آن و حمل‌ونقل بین‌المللی با تهدیدات وجودی مواجه خواهند بود.
حمایت قطر از ایران در برابر رژیم صهیونیستی
در سال‌های اخیر، قطر به عنوان یکی از متحدان منطقه‌ای ایران در خلیج فارس خود را معرفی کرده و مواضع حمایتی قابل توجهی را در میان تنش‌ها بین تهران و تل‌آویو اتخاذ کرده است. روابط دیپلماتیک بین دوحه و تهران به ویژه پس از محاصره قطر توسط عربستان سعودی و هم‌پیمانانش در سال 2017 تحکیم یافته و آن را به یک شریک استراتژیک برای ایران تبدیل کرده است.
- در طول تنش‌های اخیر بین ایران و اسرائیل، مقامات قطری بارها بر ضرورت حفظ ثبات منطقه‌ای و پرهیز از اقدامات تحریک‌آمیز تأکید کرده‌اند.
- وزیر امور خارجه قطر در جلسات بین‌المللی مختلف، سیاست‌های توسعه‌طلبانه رژیم اسرائیل را مورد انتقاد قرار داده و خواستار احترام به حق حاکمیت ملی ایران شده است.
- قطر با میزبانی مذاکرات غیررسمی بین دیپلمات‌های ایرانی و قدرت‌های جهانی، نقش میانجی فعال را در کاهش تنش‌های منطقه‌ای ایفا کرده است.
در جبهه رسانه‌ای، شبکه الجزیره قطر رویکردی متعادل در پوشش اخبار مرتبط با ایران اتخاذ کرده و تلاش دارد تا تصویری عادلانه‌تر از مواضع ایران به مخاطبان جهانی ارائه دهد. همچنین، به رغم فشارهای بین‌المللی، قطر روابط تجاری خود با ایران را حفظ کرده و حتی در دوره‌های تحریم شدید، تبادلات بانکی و مالی با تهران را ادامه داده است. مدیریت مشترک میدان گازی پارس جنوبی (دوم شمالی) – بزرگ‌ترین میدان گازی جهان – نمونه‌ای بارز از همکاری استراتژیک دو کشور است.
قطر: حامی محور مقاومت
با سیاست خارجی مستقل خود، قطر به یک مرکز میانجی‌گری بین گروه‌های مقاومت و قدرت‌های جهانی تبدیل شده است. با میزبانی دفتر سیاسی حماس و استقبال از رهبران این جنبش، دوحه به طور فعال از مقاومت فلسطینی حمایت کرده است. در طول درگیری‌ها در غزه، قطر نقش حیاتی در مذاکرات آتش‌بس و تبادل زندانیان ایفا کرده است.
شبکه الجزیره، رسانه تأثیرگذار قطر، به طور گسترده‌ای به جنایات جنگی اسرائیل پرداخته و صدای فلسطینی‌های مظلوم را به گوش جهانیان رسانده است. علاوه بر این، قطر به غزه کمک‌های انسانی ارائه داده و به بازسازی زیرساخت‌های آسیب‌دیده آن کمک کرده و تعهد عملی خود را به حمایت از مردم فلسطین نشان داده است.
دیپلمات‌های قطری به طور مداوم مواضع انتقادی علیه سیاست‌های توسعه‌طلبانه اسرائیل اتخاذ کرده و برخلاف برخی کشورهای عربی از عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی پرهیز کرده‌اند.
در خصوص دیگر اعضای محور مقاومت، دوحه روابط نزدیکی با ایران حفظ کرده و به همکاری اقتصادی ادامه داده است. در بحران سوریه، علی‌رغم اختلافات سیاسی با دمشق، قطر تلاش کرده تا از طریق گفت‌وگو و میانجی‌گری به حل و فصل درگیری‌ها کمک کند. در لبنان، این کشور نقش مثبتی با حمایت مالی از بازسازی مناطق ویران‌شده به دست حملات اسرائیل ایفا کرده است.
سخنرانی‌های امیر قطر در مجامع بین‌المللی که به محکومیت اقدامات تهاجمی اسرائیل و تأکید بر حق مشروع ملت‌های منطقه برای مقاومت در برابر اشغال اشاره دارد، هم‌راستایی استراتژیک دوحه با محور مقاومت را نشان می‌دهد. این رویکرد متعادل شیخ تمیم بن حمد آل ثانی در حالی که روابط خود را با غرب حفظ کرده، به طور قابل توجهی جبهه مقاومت را در منطقه تقویت کرده و فشارهای بین‌المللی بر روی این حرکت را کاهش داده است.
نتیجه‌گیری
در دکترین امنیت ملی قطر، حضور قدرت‌های بزرگ همسایه احساس «اضطراب از اشغال» را نسبت به هر یک از این کشورها ایجاد کرده است. در نتیجه، در سال‌های اخیر، رهبران قطری از منابع مالی خود برای ایجاد ارکان جدید قدرت در رسانه، دیپلماسی و بخش نظامی استفاده کرده‌اند.
در دو دهه گذشته، در پاسخ به نگرانی‌های امنیتی خود در خصوص «هویت» و «تعادل منطقه‌ای»، قطر حمایت از گروه‌های مقاومت فلسطینی و مقابله با اقدامات غیرقانونی رژیم صهیونیستی را در چارچوب سیاست خارجی خود در اولویت قرار داده است.
دیدار اخیر جاسم یعقوب الحمادی، سفیر قطر در سازمان ملل، با مدیران IAEA که بر لزوم بازرسی از تأسیسات هسته‌ای اسرائیل تأکید دارد، موضع اصولی دوحه نسبت به تل‌آویو را بازتاب می‌دهد. پیشتر، قطر به‌طور علنی از جامعه جهانی خواسته بود تا اسرائیل را از انجام اقدام‌های غیرمحسوس و تهاجمی علیه ایران بازدارد.
با توجه به موقعیت کنونی قطر، شایسته است که آن را به عنوان یکی از شرکای کلیدی ایران در شورای همکاری خلیج فارس (PGCC) در نظر بگیریم.
