جشنواره‌ای باشکوه در تهران: تجلیل از آثار نویسنده مشهور ارمنی با حضور چهره‌های فرهنگی برجسته
مراسم رونمایی و تحلیل ترجمه فارسی کتاب “سکوت بزرگ” (با عنوان ارمنی “Mec Irutyune”) اثر نویسنده مشهور ارمنی، پرچ زیتونچیان، روز چهارشنبه در مجموعه تئاتر شهر تهران برگزار شد. این مراسم با حضور نویسندگان، نمایشنامه‌نویسان و کارگردانان برجسته ایرانی در سالن مشاهیر این مجموعه برپا گردید. ترجمه این کتاب از زبان ارمنی به فارسی توسط مترجم برجسته ایرانی، آندرانیک خزچومیان انجام شده و به تازگی توسط انتشارات آیس در تهران منتشر شده است.
در این مراسم، قطب‌الدین صادقی، نمایشنامه‌نویس و کارگردان برجسته، به تحلیل سه نمایشنامه موجود در این کتاب پرداخت و به مسأله هویت که در این آثار منعکس شده است، اشاره کرد. صادقی زیتونچیان را نمایشنامه‌نویسی بزرگ توصیف کرد که به تاریخ ملت خود آگاه بوده است.
پس از او، لوریس چکناووریان، آهنگساز و رهبر ارکستر مشهور، به روابط تاریخی میان ایران و ارمنستان اشاره کرد و بر دوستی دیرینه بین این دو ملت که ریشه در تاریخ مشترک آنها دارد، تأکید نمود.
از طرف دیگر، آندرانیک سیمونیان، زبان‌شناس و پژوهشگر، به ظهور پان‌تُرکیسم پرداخت و به طور مؤثر در این نمایشنامه‌ها به موضوع نسل‌کشی ارمنی‌ها اشاره کرد.
محمودرضا رحیمی، استاد دانشگاه و کارگردان ایرانی، بر اهمیت انعکاس وقایع تاریخی در آثار نمایشی تأکید کرد و در این زمینه به تفصیل صحبت کرد. او از تلاش‌های زیتونچیان در این راستا قدردانی کرد.
تمام سخنرانان به ترجمه روان و شیوای خزچومیان اشاره کردند. همچنین، آندرانیک سیمونیان اشعار این نمایشنامه را به زبان فارسی سروده است.
در نوبت خود، آندرانیک خزچومیان از حضور تمامی حضار قدردانی کرد. این جلسه با مدیریت جواد عاطفه، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر، برگزار شد.
پرچ زیتونچیان (۱۹۳۸-۲۰۱۷) یکی از نمایشنامه‌نویسان و فیلمنامه‌نویسان برجسته ارمنی بود که به خاطر سهم‌هایش در ادبیات و فرهنگ ارمنی شناخته شده است. زیتونچیان در مدرسه آغایان در ایروان تحصیل کرد و در سال ۱۹۵۳ نخستین داستان کوتاه خود به نام “نوره” (هدیه) را منتشر کرد. آثار ادبی اولیه او، از جمله مجموعه مشهور “نرا آراجین انکره” (اولین همراه او)، او را به عنوان یک صدای ادبی مهم معرفی کرد. در طول سال‌ها، او رمان‌ها و داستان‌های مختلفی نوشت که بسیاری از آنها به زبان‌های روسی، چکی، بلغاری، مجاری و زبان‌های بالتیک ترجمه شده‌اند.
کارنامه تئاتری زیتونچیان با تراژدی کمدی “آمناتخور مارد” (غم‌انگیزترین مرد) در سال ۱۹۷۴ آغاز شد. او ده نمایشنامه نوشت، از جمله “افسانه شهر ویران” و “سکوت بزرگ”، که اغلب به بررسی موضوعات تاریخ ارمنی، هویت و تأثیر قدرت پرداخته است.
یک موتیف مکرر در آثار او، نسل‌کشی ارمنی‌ها است که بازتابی از ملی‌گرایی رو به رشد در دوران پایانی شوروی به شمار می‌آید. فیلم‌ها و فیلمنامه‌های او، از جمله “چکیده روزهای ایروان”، تنوع او را بیشتر به نمایش گذاشت. او از سال ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۱ به عنوان وزیر فرهنگ ارمنستان خدمت کرد و تأثیر عمیقی بر چشم‌انداز فرهنگی کشورش گذاشت و جوایز متعددی، از جمله جایزه دولتی ارمنستان را کسب کرد.
نسل‌کشی ارمنی‌ها یک کشتار جمعی سیستماتیک از ارمنی‌ها توسط امپراتوری عثمانی در طول جنگ جهانی اول بود که عمدتاً بین سال‌های ۱۹۱۵ و ۱۹۱۷ رخ داد. تخمین زده می‌شود که ۱.۵ میلیون ارمنی از طریق تیراندازی‌های جمعی، اخراج‌های اجباری، گرسنگی و خشونت‌های وحشیانه کشته شدند. دولت عثمانی هدفش حذف جمعیت ارمنی بود و آنها را به حمایت از دشمن روسی متهم می‌کرد و به عنوان تهدیدی برای ثبات امپراتوری تصویر می‌کرد. ارمنی‌ها از زادگاه‌های خود به زور اخراج شدند و بسیاری در طول راه‌های خطرناک در بیابان سوریه جان باختند. نسل‌کشی ارمنی‌ها به عنوان یکی از نخستین نسل‌کشی‌های مدرن شناخته می‌شود.
تصویر: مترجم ایرانی آندرانیک خزچومیان در مراسم رونمایی از ترجمه فارسی کتاب “سکوت بزرگ” در مجموعه تئاتر شهر تهران در تاریخ ۲۱ مه ۲۰۲۵ سخنرانی می‌کند.
