خطر فرونشست زمین، میراث هخامنشی را در جنوب ایران تهدید می‌کند
نگرانی‌ها درباره زمین‌لغزش‌هایی که به دو تا از مهم‌ترین سایت‌های باستانی ایران نزدیک می‌شود، به شدت افزایش یافته است. این مکان‌ها، نقش رستم، آرامگاه شاهان هخامنشی، و پرسپولیس، پایتخت مراسمی ثبت شده یونسکو از امپراتوری هخامنشی، به دلیل شیوه‌های کشاورزی ناپایدار در دشت‌های حاصلخیز استان فارس در معرض خطر قرار دارند.
به گفته مهدی زارعی، استاد ارشد مؤسسه بین‌المللی مهندسی زلزله و زلزله‌شناسی، استخراج بی‌رویه آب‌های زیرزمینی برای کشت برنج و ذرت در دشت مرودشت به زمین‌لغزش‌های جدی منجر شده است. شکاف‌های قابل مشاهده در زمین اکنون به فاصله ۱۰ متری از نقش رستم و بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ متری از پرسپولیس رسیده است.
زارعی در یک پنل تخصصی که اخیراً در مورد تغییرات اقلیمی و میراث فرهنگی در مؤسسه پژوهش‌های میراث فرهنگی و گردشگری (RICHT) برگزار شد، هشدار داد که نرخ زمین‌لغزش در منطقه مرودشت به ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر در سال رسیده است. او گفت: “این پدیده نه تنها میراث فرهنگی ارزشمند ایران را تهدید می‌کند بلکه می‌تواند تأثیراتی بر فعال‌سازی خطوط گسل منطقه‌ای داشته باشد.”
زارعی خواستار اقدامات فوری برای کنترل استخراج بی‌رویه آب‌های زیرزمینی و تجدید نظر در سیاست‌های کشاورزی که بحران را تشدید می‌کند، شد. او تأکید کرد: “استخراج آب‌های زیرزمینی فراتر از سطح تجدید، پایدار و خطرناک است.”
در این جلسه، حمید فدایی، عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهش‌های حفاظت و مرمت، نیز نگرانی‌های مشابهی را ابراز کرد و گفت که ادامه کشت برنج، محصولی که به طور تاریخی به این منطقه تعلق ندارد، هم‌اکنون تهدیدی جدی برای منابع طبیعی و میراث باستانی استان است.
فدایی اظهار داشت: “کشت برنج هیچ پیشینه تاریخی در فارس ندارد و با شیوه‌های کشاورزی سنتی این منطقه تضاد دارد.” او افزود: “در دوران هخامنشی، این منطقه تأمین‌کننده اصلی غلات، سبزیجات و دام بود، نه برنج.” وی رویکرد کشاورزی کنونی را یک اشتباه مدرن توصیف کرده و خواستار تمرکز بر شیوه‌های پایدار و توسعه مبتنی بر میراث شد.
فدایی همچنین پتانسیل میراث فرهنگی محلی و صنایع دستی را به عنوان گزینه‌هایی قابل قبول برای رشد اقتصادی تأکید کرد. او گفت: “ما به دارایی‌های میراثی منطقه به نفع صنایع سنگین بی‌اعتنا بوده‌ایم، اما این منابع می‌توانند و باید احیا شوند.”
هر دو سایت نقش رستم و پرسپولیس به دلیل اهمیت تاریخی و عظمت معماری خود، توجه جهانی را به خود جلب می‌کنند. این مکان‌ها نه تنها نماد فرهنگ و تاریخ ایران هستند بلکه به عنوان جاذبه‌های گردشگری نیز می‌توانند به توسعه اقتصادی استان فارس کمک کنند.
با توجه به این نگرانی‌ها و تهدیدات، نیاز به اقدام سریع و مؤثر در زمینه مدیریت منابع آب و تغییر در شیوه‌های کشاورزی حس می‌شود. در غیر این صورت، ممکن است ایران بخشی از میراث فرهنگی خود را برای همیشه از دست بدهد.
