نقش بالقوه ایران در تنش‌های پاکستان و هند: تحولی جدید در سیاست‌های منطقه‌ای
پاکستان و هند، دو رقیب هسته‌ای در جنوب آسیا، بار دیگر از آستانه جنگ خارج شدند و فعلاً آرامش نسبی بر مرزها حاکم است. این آرامش به لطف آتش‌بس میانجی‌گری شده توسط ایالات متحده در تاریخ ۱۰ مه به دست آمده است. اما پرسش اصلی این است که آیا این آتش‌بس پایدار خواهد بود؟ و اگر بله، برای چه مدت؟ جمهوری اسلامی ایران با روابط نزدیک به هر دو کشور و منافع گسترده در ثبات منطقه جنوب آسیا، در موقعیتی قرار دارد که می‌تواند نقشی مثبت در تحقق صلح دائمی ایفا کند.
برای درک بهتر وضعیت کنونی، لازم است نگاهی به وقایع اخیر بیندازیم. در تاریخ ۲۲ آوریل ۲۰۲۵، مردان مسلح ۲۶ گردشگر را در پاهلگام، منطقه‌ای معروف در بخش تحت کنترل هند از جامو و کشمیر، به قتل رساندند. تقریباً تمام قربانیان هندو بودند (به جز یک مسیحی و یک پسر مسلمان محلی که برای نجات آنها تلاش کرد). برخی از کشته‌شدگان به نیروهای امنیتی هند وابسته بودند.
در عرض چند دقیقه پس از وقوع این حادثه، مقامات هندی، از جمله رهبران ارشد، بدون هیچ مدرکی، پاکستان را مقصر دانستند. جبهه مقاومت، که به‌عنوان یک شاخه از لشکر طیبه شناخته می‌شود، در ابتدا مسئولیت این حمله را به عهده گرفت، اما بعداً آن را به فریب سایبری نهادهای هندی نسبت داد.
جزئیات جدیدی که بعداً منتشر شد، به ویژه ثبت شکایت اولیه (FIR) در ایستگاه‌های پلیس ظرف ده دقیقه پس از وقوع حادثه و مدارک فاش شده از سازمان اطلاعات هندوستان (RAW)، پاکستان را متقاعد کرد که این یک عملیات پرچم دروغین از سوی دولت هند بوده است. این موضع رسمی پاکستان باقی مانده است.
پاکستان پیشنهاد کرد که یک تحقیق عادلانه و بی‌طرف توسط هر نهاد جهانی یا طرف ثالث مورد توافق انجام شود تا حقایق روشن شود، اما هند به طور مداوم از این درخواست امتناع کرد.
در عوض، هند به طور مداوم پاکستان را متهم کرد و وعده انتقام گرفت. این رویکرد مشابهی با خط مشی هند در مورد حادثه پلوااما (۲۰۱۹) و حادثه اوڑی (۲۰۱۶) داشت. به‌ویژه در سال ۲۰۱۹، حادثه پلوااما چند هفته قبل از انتخابات عمومی هند رخ داد و نارندرا مودی از این فرصت برای جذب حمایت استفاده کرد.
هند همچنین پیمان آب‌های سند (IWT) را که یک توافقنامه کلیدی در زمینه سهم‌آب با پاکستان است، به حالت تعلیق درآورد. این اقدام نه تنها بدون بند تعلیق است، بلکه پاکستان آن را به عنوان یک عمل جنگی تلقی می‌کند.
- پاکستان تلاش کرد تا از هرگونه درگیری مسلحانه جلوگیری کند، اما آماده پاسخگویی به هرگونه ماجراجویی بود.
- در شب بین ۶ و ۷ مه، هند به چندین موقعیت در کشمیر تحت کنترل پاکستان حمله کرد.
- نیروهای هوایی پاکستان، به‌ویژه نیروی هوایی پاکستان (PAF)، آماده و هشیار بودند.
پاکستان در این درگیری از هواپیماهای جت JF-17 Thunder، J-10C و موشک‌های پنهان‌کار PL-15 استفاده کرد و چندین هواپیمای جنگی هند را در حریم هوایی خود هدف قرار داد.
پس از درگیری‌های شدید و متقابل، ایالات متحده بار دیگر به میدان آمد و آتش‌بس را میانجی‌گری کرد. جمهوری اسلامی ایران نیز به‌طور مداوم از هر دو طرف خواسته بود که تنش‌ها را کاهش دهند.
حال، سؤال این است که کشورهایی مانند ایران در این شرایط چه کاری می‌توانند انجام دهند؟ اولین نکته‌ای که باید در نظر گرفته شود این است که آیا هند واقعاً وجود پاکستان را به‌عنوان یک کشور مستقل می‌پذیرد؟
دوم، پاکستان می‌خواهد جهان بفهمد که مسئله کشمیر همچنان در مرکز خصومت‌های پاکستان و هند قرار دارد. تا زمانی که این اختلاف حل نشود، صلح میان این دو کشور تنها یک خیال خواهد بود.
ایران به‌عنوان کشوری که منافع زیادی در نرمال‌سازی روابط پاکستان و هند دارد، می‌تواند نقش مثبتی ایفا کند. اگر ایران بتواند به‌عنوان یک میانجی در این زمینه عمل کند، ممکن است آغاز یک سفر طولانی به سمت ثبات و همکاری باشد.
در نهایت، این درک از طرف پاکستان مهم است که تا زمانی که ابعاد مختلف این درگیری به‌طور جامع بررسی نشود، نرمال‌سازی روابط یک رویا باقی خواهد ماند.
