کتابخانه ملی ایران: گام‌های نزدیک‌تر به همکاری با IFLA در دیجیتالی‌سازی و حفظ اسناد
کتابخانه ملی و آرشیو ایران (NLAI) به دنبال بهره‌مندی از حمایت فدراسیون بین‌المللی انجمن‌های کتابداری و مؤسسات (IFLA) در زمینه‌های دیجیتالی‌سازی و حفظ اسناد و تقویت همکاری‌های فعال‌تر است. در یک جلسه مجازی، غلام‌رضا امیرخانی، رئیس NLAI، نظرات خود را با ویکی مک‌دونالد، رئیس IFLA، و شارون ممیس، دبیرکل IFLA، در میان گذاشت.
در این جلسه، امیرخانی به تشریح نقش و دستاوردهای کتابخانه ملی ایران در حوزه کتابداری و علم اطلاعات پرداخت. مباحث شامل مشارکت فعال ایران در کنگره جهانی کتابداری و اطلاعات IFLA در قزاقستان (2025)، گسترش تحقیقات در زمینه هوش مصنوعی در کتابخانه‌ها، و همکاری در دیجیتالی‌سازی و حفظ اسناد بود.
امیرخانی به سابقه طولانی NLAI اشاره کرد و گفت: “کتابخانه ملی ایران یک نهاد فرهنگی با 87 سال سابقه است که از دهه 1960 ارتباط مستمری با IFLA داشته است.”
او افزود: “در طول سال‌ها، ما اشکال مختلف همکاری با IFLA را برقرار کرده‌ایم، از جمله مشارکت منظم در کنگره‌های آن و ترجمه و انتشار مقالات و اعلان‌های کلیدی از IFLA به زبان فارسی از دهه 1990.” همچنین، کتابخانه ملی ایران میزبان چندین جلسه منطقه‌ای IFLA در تهران بوده است.
امیرخانی همچنین به نقش بارز کتابخانه ملی ایران در غرب آسیا تاکید کرد و گفت: “این نهاد به‌طور علمی فعال است و بیش از 30 عضو هیئت علمی و پژوهشگر در بخش پژوهش‌های خود دارد.” این امر آن را به یکی از سازمان‌های فرهنگی پیشرو در کشور و غرب آسیا تبدیل کرده است.
امیرخانی به تعهد NLAI به استانداردهای بین‌المللی نشر اشاره کرد و توضیح داد: “به مدت نزدیک به 30 سال، تمام کتاب‌های منتشرشده در ایران باید ابتدا یک رکورد CIP (فهرست‌نویسی در نشر) از مؤسسه ما دریافت کنند.” همچنین، کتابخانه ملی ایران یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های نسخ خطی فارسی و عربی در جهان را در اختیار دارد.
او همچنین علاقه شدید ایران به تقویت همکاری‌های خود با IFLA را ابراز کرد و گفت: “امسال، ایران فرصت بیشتری برای حضور در کنگره IFLA در قزاقستان دارد. چالش‌های ویزا که قبلاً مانع مشارکت برخی کشورها می‌شد، اکنون حل شده است و این امکان را برای مشارکت گسترده‌تر فراهم می‌کند.”
امیرخانی بر اهمیت همکاری در زمینه‌های نوظهور تاکید کرد و گفت: “ما در حال حاضر در حال تحقیق در زمینه هوش مصنوعی و آینده مدیریت دانش هستیم. برخی از یافته‌های ما به‌عنوان مقالات علمی منتشر شده و ما مشتاق به اشتراک‌گذاری این اطلاعات در کنگره‌های آینده IFLA هستیم.”
او در پایان بر تعهد ایران به دیجیتالی‌سازی و حفظ اسناد تاکید کرد و گفت: “با توجه به منابع موجود، ایران امیدوار است که از حمایت IFLA برای تقویت این تلاش‌ها بهره‌مند شود و نقش فعالتری در همکاری‌های بین‌المللی ایفا کند.”
ویکی مک‌دونالد نیز از این دیدار ابراز رضایت کرد و گفت: “ما از نقش فعال ایران در ترجمه مقالات IFLA به زبان فارسی قدردانی می‌کنیم. همچنین خوشحالیم که ایران می‌تواند در کنگره IFLA 2025 در قزاقستان شرکت کند، به‌ویژه اینکه سال گذشته قادر به مشارکت نبود.”
او همچنین به جشن صدمین سالگرد IFLA اشاره کرد و گفت: “در سال 2027، ما صدسالگی IFLA را جشن خواهیم گرفت و منتظر همکاری نزدیک‌تر با همکاران ایرانی‌مان برای این رویداد مهم هستیم.”
در مورد هوش مصنوعی، مک‌دونالد گفت: “هوش مصنوعی به موضوعی مرکزی در حوزه کتابداری تبدیل شده است و ضروری است که کتابخانه‌ها به‌دقت پیامدهای آن را بررسی کنند. ما بسیار علاقمند به دریافت تحقیقات ایران در زمینه هوش مصنوعی و یادگیری از یافته‌های آن هستیم.”
او همچنین اشاره کرد که انتخابات IFLA در حال حاضر در حال برگزاری است و از متخصصان ایرانی خواست که خود را برای کمیته‌های مختلف، به‌ویژه کمیته‌های مربوط به هوش مصنوعی و دیجیتالی‌سازی نامزد کنند، زیرا این زمینه‌ها فرصت‌های قابل توجهی برای ایران فراهم می‌کنند.
شارون ممیس نیز در این جلسه به اهمیت مشارکت ایران در پروژه‌های بین‌المللی کتابداری و دیجیتالی‌سازی اشاره کرد و گفت: “کمیته منطقه‌ای خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) IFLA نماینده غرب آسیا و شمال آفریقا است و فرصتی عالی برای ایران به منظور همکاری در زمینه‌هایی مانند دیجیتالی‌سازی، حفظ و آرشیو فراهم می‌آورد.”
در پایان جلسه، ویکی مک‌دونالد از تخصص امیرخانی در حوزه کتابداری تقدیر و به‌طور رسمی از او دعوت کرد تا در جلسه آینده IFLA در قزاقستان شرکت کند. “ما منتظر تقویت همکاری با ایران، به‌ویژه در زمینه‌های هوش مصنوعی و دیجیتالی‌سازی هستیم. اگر ممکن باشد، دوست داریم از تجربیات ارزشمند ایران در این زمینه‌ها بهره‌مند شویم.”
