کشفات کلیدی دوران پارینه‌سنگی در غارهای غرب ایران: یافته‌های شگفت‌انگیز پژوهشگران
کشفیات اخیر در غار قمری واقع در استان لرستان، توجهات داخلی و بین‌المللی زیادی را به خود جلب کرده است. این پروژه، همکاری مشترکی بین سونیا شیدرنگ از دانشگاه شهید بهشتی و فریدون بیگلی از موزه ملی ایران بود و بین اواخر بهمن تا اوایل فروردین انجام شد. نتایج این حفاری‌ها به‌طور گسترده‌ای در رسانه‌های ایرانی و جهانی گزارش شده است و اهمیت این مکان را در درک فعالیت‌های انسانی پیش از تاریخ در دره خرم‌آباد لرستان نشان می‌دهد.
فریدون بیگلی به رسانه‌ها گفت: “غار قمری بخشی از خوشه‌ای از شش غار و پناهگاه سنگی پیش از تاریخ در دره خرم‌آباد است که در حال حاضر برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو در نظر گرفته شده‌اند.”
سونیا شیدرنگ توضیح داد: “ICOMOS به‌طور خاص تحقیق بیشتر در غار قمری را برای درک بهتر توالی فرهنگی آن توصیه کرده است، زیرا این مکان یکی از کم‌مطالعه‌ترین نقاط در منطقه پیشنهادی میراث است.”
وی در مورد روند حفاری گفت: “با مجوز از موسسه تحقیقات میراث فرهنگی و گردشگری، مرحله اول حفاری‌ها را از اواخر بهمن تا اوایل فروردین انجام دادیم. تیم ما کشفیات قابل توجهی داشت که روشنگر اشغال پیش از تاریخ منطقه بود.”
شیدرنگ در ادامه افزود: “مهم‌ترین یافته‌ها نشان‌دهنده شواهد واضحی از اشغال نئاندرتال‌ها هستند. ما لایه‌های مشخصی را کشف کردیم که شامل مجموعه‌های سنگی نئاندرتال در ارتباط مستقیم با بقایای گوشت‌های پردازش‌شده، به‌ویژه بز کوهی و گوزن قرمز بودند که نشان‌دهنده علائم ذبح و تغییر حرارتی بودند. تمرکز زغال‌سنگ‌ها در این سطوح زندگی، استفاده کنترل‌شده از آتش را تأیید می‌کند و اطلاعات ارزشمندی را در مورد الگوهای رفتاری آن‌ها ارائه می‌دهد. لایه‌های اشغالی بعدی بقایای جوامع دامپرور دوره چالکولیتیک را نشان می‌دهد.”
در مورد تحلیل سفال‌ها، وی اضافه کرد: “بررسی اولیه سفال‌های نقاشی شده، شباهت‌های جالبی با سنت‌های معاصر در خوزستان نشان می‌دهد که احتمالاً به تبادل فرهنگی یا شبکه‌های ارتباطی در آن دوره اشاره دارد.”
کشفیات جهانی توجه رسانه‌های تخصصی باستان‌شناسی و علمی را جلب کرده است. در ایالات متحده، شبکه اخبار باستان‌شناسی شواهد قانع‌کننده‌ای از سکونت نئاندرتال‌ها در غار را مورد تأکید قرار داد.
از سوی دیگر، رسانه‌های یونانی، به‌ویژه Creta Post، بر افشای نشانه‌های انسانی که به هزاران سال پیش برمی‌گردد، تمرکز کردند. رسانه‌های فرانسوی، از جمله Le savoir perdu des anciens و Le Nouvel Ordre Mondial، تحلیلی دقیق از بقایای نئاندرتال ۴۰,۰۰۰ ساله ارائه دادند و آن‌ها را در مباحث گسترده‌تری در مورد تکامل انسان قرار دادند. از اسپانیا، Red Historia اهمیت شواهد نئاندرتالی کشف‌شده در ایران را تأیید کرد، در حالی که نشریات ترکیه‌ای مانند Anatolian Archaeology و Arkeonews فراتر رفتند و پیشنهاد کردند که این یافته‌ها ممکن است درک ما از الگوهای مهاجرت و سکونت انسان‌های پیش از تاریخ را تغییر دهد.
گستره پوشش خبری—که شامل آمریکای شمالی، اروپا و آسیا می‌شود—اهمیت علمی جهانی کشفیات غار قمری را نشان می‌دهد. با روشنگری در مورد تاریخ اولیه انسان، به‌ویژه حضور و فعالیت‌های نئاندرتال‌ها در این منطقه، این یافته‌ها علاقه دوباره‌ای به سوابق باستان‌شناسی ایران و نقش آن در روایت گسترده‌تر پیشینه انسان ایجاد کرده است. این کشفیات نه تنها درک ما از الگوهای اولیه سکونت انسان‌ها در ایران را افزایش می‌دهد بلکه اهمیت باستان‌شناسی غار قمری و منطقه اطراف آن را نیز تقویت می‌کند. توجه گسترده رسانه‌ها به این یافته‌ها، ارتباط جهانی آن‌ها را در کنار هم قرار دادن گذشته پیش از تاریخ انسان نشان می‌دهد.
تحقیقات بیشتر انتظار می‌رود که بینش‌های عمیق‌تری در مورد تاریخ فرهنگی و تکاملی این منطقه ارائه دهد. دکتر سونیا شیدرنگ، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، یکی از پژوهشگران برجسته دوره پالیوتیک ایران است. او نقش کلیدی در تهیه پرونده نامزدی ICOMOS 2024 برای “غارهای پیش از تاریخ و مجموعه قلعه فلک‌الافلاک در دره خرم‌آباد” ایفا کرده است.
