یادمان مهندسی و تاریخ: ورزک ۸۹ ساله شد!
پل ورسک، یکی از شاهکارهای مهندسی قرن بیستم ایران و یک پیوند حیاتی در راهآهن ترانزیتی ایران، به 89 سالگی خود رسید. این پل در ارتفاعات روستای ورسک واقع شده و حدود 27 کیلومتر در جنوب پل سفید در شهرستان سوادکوه استان مازندران قرار دارد و به عنوان نشانهای از همکاریهای بینالمللی و نبوغ فنی شناخته میشود.
پل ورسک در دوره سلطنت رضاشاه پهلوی ساخته شده و در تاریخ 16 اردیبهشت 1315 (6 مه 1936) در مراسمی با حضور خود شاه افتتاح گردید.
شایعه است که برای رفع نگرانیهای عمومی درباره قدرت پل، رضاشاه دستور داد تا مهندسان خارجی و خانوادههایشان زیر سازه ایستاده و در حین عبور اولین قطار، مورد آزمایش قرار گیرند.
این پل در ارتفاع 110 متری ساخته شده است (که اکنون به دلیل رسوب و افزایش سطح آب به حدود 106 متر کاهش یافته است) و دارای قوس 66 متری بر فراز دره عمیق است که خط آهن تهران-شمال را متصل میکند.
پل ورسک با استفاده از ابزارهای ابتدایی و توسط نیروی کار چندملیتی شامل سوئیسیها، ایتالیاییها، آلمانیها، اتریشیها و دانمارکیها ساخته شده است. طراحی و ساخت این پل به عهده شرکت دانمارکی Kampsax بود که بر روی دوام آن 70 سال ضمانت ارائه کرده بود.
مهندس ارشد این پروژه، والتر آینگر از اتریش، طبق درخواست خود در ورسک دفن شده و برای یادبود کارگرانی که در حین ساخت پل و حفاری تونلهای نزدیک جان باختند، یادبودی نزدیک پل قرار دارد.
پل ورسک در طول جنگ جهانی دوم به نام “پل پیروزی” یا Pol-e Piroozi شناخته میشد، زمانی که ایران به عنوان یک مسیر تأمین مهم برای نیروهای متفقین عمل میکرد. این راهآهن نقش قابل توجهی در جابهجایی نیروها و مواد به اتحاد جماهیر شوروی ایفا کرد و به مقابله با محاصره آلمانیها در جبهه شرقی کمک کرد.
به دلیل اهمیت تاریخی و استراتژیکش، پل ورسک در سال 1977 در فهرست میراث ملی ایران ثبت شد. بهتازگی، در سال 2021، کل راهآهن ترانزیتی ایران به طول 1394 کیلومتر، که پل ورسک جواهری در آن است، به عنوان یک سایت میراث جهانی یونسکو در جلسه 44 کمیته میراث جهانی در فوجو، چین، معرفی شد.
راهآهن ترانزیتی ایران از سواحل جنوب شرقی دریای خزر نزدیک به بندر ترکمان، از میان کوههای البرز از طریق فیروزکوه، از دشتهای قم و اراک عبور کرده و به ارتفاعات زاگرس در لرستان نفوذ میکند و در نهایت به دو شاخه در بندر خرمشهر و بندر امام خمینی در خلیج فارس تقسیم میشود.
با رسیدن به 89 سالگی، پل ورسک نه تنها یک قطعه حیاتی از زیرساخت حمل و نقل ایران است، بلکه نمادی از مقاومت، نوآوری و تداوم تاریخی نیز به شمار میآید.