حفاظت از گیاهان، حفظ زندگی‌ها: اهمیت نگهداری از طبیعت

گیاهان، که به عنوان تولیدکنندگان اصلی زیست‌توده شناخته می‌شوند، نه‌تنها تأمین‌کننده غذا، دارو و زیبایی محیط زیست هستند، بلکه نقش حیاتی در زندگی انسان‌ها و دیگر موجودات زنده ایفا می‌کنند. در واقع، حفاظت از سلامت گیاهان به معنای حفاظت از زندگی است. انسان‌ها برای ۸۰ درصد غذایی که مصرف می‌کنند و ۹۸ درصد اکسیژنی که تنفس می‌کنند، به گیاهان وابسته هستند. بنابراین، حفظ سلامت گیاهان می‌تواند به پایان گرسنگی، کاهش فقر، حفاظت از تنوع زیستی و محیط زیست و تقویت توسعه اقتصادی کمک کند.

سلامت گیاهان اساس امنیت غذایی و در ارتباط مستقیم با سلامت انسان‌ها، حیوانات و محیط زیست است. گیاهان سالم، رژیم‌های غذایی غنی از مواد مغذی را برای انسان‌ها و حیوانات فراهم کرده و به ترویج یک اکوسیستم متعادل کمک می‌کنند.

با وجود اهمیت گیاهان برای بقای انسان‌ها و حیوانات، در دهه‌های اخیر، توجه کمتری به آن‌ها شده و بسیاری از آن‌ها در آستانه انقراض قرار دارند. انسان‌ها تا ۴۰ درصد از محصولات زراعی خود را به آفات از دست می‌دهند که این امر تلاش‌های جهانی برای تضمین امنیت غذایی را به تأخیر می‌اندازد و به تنوع زیستی و اقتصاد آسیب می‌زند.

گیاهان آلوده به آفات می‌توانند یک زنجیره از اثرات منفی بر تأمین غذا ایجاد کنند و شیوع بیماری‌های زئونوتیک ناشی از پاتوژن‌های مضر را تحریک کنند. استفاده از آفت‌کش‌ها در مدیریت آفات نقش دارد، اما استفاده بیش از حد و مدیریت ضعیف آن‌ها منجر به از دست رفتن تنوع زیستی، آلودگی محیط زیست، اختلال در اکوسیستم، نگرانی‌های ایمنی غذایی و مقاومت در برابر آفت‌کش‌ها می‌شود.

سازمان ملل متحد ۱۲ مه را به عنوان روز جهانی سلامت گیاهان (IDPH) تعیین کرده است تا آگاهی جهانی را در مورد چگونگی حفاظت از سلامت گیاهان افزایش دهد. امسال، IDPH از همه می‌خواهد اقداماتی برای حفظ سلامت گیاهان، حیوانات، انسان‌ها و محیط زیست انجام دهند.

گیاهان تنها پس‌زمینه‌ای برای زندگی انسان و حیوان نیستند، بلکه در سلامت کل سیاره ما نقش مرکزی دارند. در رویکرد «سلامت یکپارچه» که بر ارتباطات بین انسان‌ها، حیوانات، گیاهان و اکوسیستم‌ها تأکید دارد، سلامت گیاهان یکی از ارکان حیاتی اما اغلب نادیده گرفته شده است.

گیاهان از معیشت‌ها حمایت می‌کنند و به رشد اقتصاد و تجارت جهانی کمک می‌کنند. سرمایه‌گذاری در سلامت گیاهان، اقتصادهای روستایی را تقویت کرده و به ساختن تاب‌آوری در برابر شوک‌های اقتصادی کمک می‌کند.

آن‌ها همچنین در کاهش تغییرات اقلیمی نقش دارند. گیاهان، به ویژه جنگل‌ها، مراتع و باتلاق‌ها، به عنوان مخازن کربن عمل می‌کنند. جنگل‌ها سالانه حدود ۲.۶ میلیارد تن دی‌اکسید کربن را جذب کرده و به مبارزه با تغییرات اقلیمی و بهبود کیفیت هوا کمک می‌کنند. حفظ سلامت گیاهان برای کاهش و سازگاری با تهدیدات اقلیمی ضروری است.

گیاهان در تأمین آب پاک نیز نقش بسزایی دارند. بیش از ۸۰ درصد از فاضلاب‌ها بدون تصفیه به محیط زیست تخلیه می‌شوند. پوشش گیاهی سالم به عنوان یک فیلتر طبیعی عمل کرده و کیفیت آب را بهبود می‌بخشد و آلودگی و خطر بیماری‌های ناشی از آب را کاهش می‌دهد.

گیاهان با تثبیت خاک، تصفیه هوا و آب، تنظیم چرخه آب و حمایت از تنوع زیستی، سیستم‌های محیطی حیاتی زمین را تنظیم می‌کنند. آن‌ها از فرسایش خاک جلوگیری کرده و از حشرات مفید مانند زنبورها و میکروب‌ها حمایت می‌کنند و به کاهش استفاده از مواد شیمیایی کمک می‌کنند. از دست رفتن تنوع زیستی، تاب‌آوری اکوسیستم را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود که هم محیط زیست و هم جوامع انسانی به شرایط اقلیمی شدید، آفات و شیوع بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر شوند.

تنوع گیاهان در ایران به قدری منحصر به فرد است که این کشور در غرب آسیا پس از ترکیه در رتبه دوم قرار دارد. علاوه بر گیاهان بومی، برخی دیگر از گونه‌ها در کشور به عنوان گونه‌های اندمیک شناخته می‌شوند که به مراتب محدودتر از گونه‌های بومی هستند. از ۸۰۰۰ گونه بومی، حدود ۱۸۰۰ گونه اندمیک هستند که تنها در یک منطقه جغرافیایی خاص یافت می‌شوند.

گونه‌های گیاهی شناسایی شده در کشور، از نظر تنوع و تعداد، معادل ۸۰ درصد از گونه‌های گیاهی قاره اروپا است.

برداشت بی‌رویه گونه‌های گیاهی و تغییرات اقلیمی، به ویژه خشکسالی، منجر به تخریب بسیاری از آن‌ها شده است. گیاهان بسته به گونه، ساختار ژنتیکی و فیزیولوژیکی و نوع منطقه جغرافیایی، مقاومت متفاوتی به خشکسالی نشان می‌دهند.

از میان اثرات خشکسالی بر گیاهان، می‌توان به کاهش مقاومت گیاهان در برابر استرس‌های محیطی مانند آفات، دماهای بالا و رقبای بیولوژیکی اشاره کرد. در حالی که برخی گونه‌ها می‌توانند شرایط اقلیمی و خشکسالی شدید را تحمل کنند، گونه‌های نادر اندمیک (بومی یا گونه‌هایی که مختص یک منطقه جغرافیایی هستند) حساس‌تر و آسیب‌پذیرتر هستند. از دست رفتن این گیاهان یکی از بزرگ‌ترین خسارات ناشی از خشکسالی است.

چندین اقدام می‌تواند برای کاهش تأثیرات تغییرات اقلیمی، به ویژه خشکسالی، بر تخریب گیاهان انجام شود، از جمله مدیریت بهره‌برداری از منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب اکوسیستم‌ها، به منظور جلوگیری از شرایط شدید و کاهش فشارها بر گیاهان.

علاوه بر این، ضروری است که تمام کشورها با اتخاذ تصمیمات جامع، قاطع و هماهنگ، گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند. افزایش آگاهی عمومی برای حفاظت از طبیعت نیز گام بسیار مهمی است که به دولت‌ها در حفظ طبیعت کمک می‌کند.