یزد، در جستجوی شناخت جهانی برای جواهرات سنتی خود

شهر باستانی یزد، که به‌عنوان یکی از میراث جهانی یونسکو شناخته می‌شود، اکنون به‌عنوان یک شهر جهانی برای جواهرات سنتی و دست‌ساز در حال بررسی است. این اقدام با هدف شناسایی و حفظ هنرهای دستی و جواهرسازی یزد انجام می‌شود.

در روز شنبه، تیمی از کارشناسان شورای جهانی صنایع دستی (WCC) به یزد سفر کردند تا پتانسیل این شهر برای دریافت این عنوان معتبر را ارزیابی کنند و با هنرمندان و مقامات محلی در ارتباط باشند. در این راستا، جلسه‌ای با حضور معاون وزیر صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران، مریم جلالی‌دختر، و استاندار یزد، محمدرضا بابایی، و دیگر مقامات و هنرمندان در سالن کوثر استانداری یزد برگزار شد.

جلالی‌دختر در این جلسه بر اهمیت پیوند بین اقتصادهای مبتنی بر هویت‌های سنتی و بازارهای دیجیتال تأکید کرد و گفت که ادغام صنایع دستی سنتی با فناوری‌های مدرن مانند بلاک‌چین و هوش مصنوعی می‌تواند به طرز چشمگیری دامنه جهانی آن‌ها را گسترش دهد.

او همچنین به میراث هنری عمیق یزد اشاره کرد و نقش هنرمندان ماهر در حفظ و انتقال مهارت‌های خود از نسل‌های گذشته را مورد ستایش قرار داد. او تأکید کرد که ترکیب منحصر به فرد حفظ فرهنگ و نوآوری در یزد، این شهر را به گزینه‌ای برجسته برای شناخت بین‌المللی تبدیل کرده است. جلالی‌دختر بر لزوم همکاری بین بخش‌های عمومی و خصوصی و همچنین اتحاد میان صنعتگران یزدی برای گسترش موفقیت‌آمیز به بازارهای جهانی تأکید کرد.

بابایی نیز در این جلسه بر اهمیت فرایند ارزیابی تأکید کرد و آن را نقطه عطفی برای صنعت جواهرسازی یزد دانست. او با اشاره به تاریخ چند فرهنگی این شهر گفت که تنوع مذهبی آن به غنای سنت‌های هنری یزد کمک کرده است.

او ابراز امیدواری کرد که دریافت نشان WCC نه‌تنها جایگاه فرهنگی یزد را ارتقا بخشد، بلکه موجب رشد اقتصادی و نوآوری در بخش صنایع دستی شود.

در صورت تأیید، این عنوان به عنوان یک شهر جهانی جواهرات سنتی و دست‌ساز، نقطه عطف دیگری در تاریخ طولانی و معتبر یزد به‌عنوان یک مرکز صنایع دستی و میراث فرهنگی خواهد بود.

تاریخ زریگری یزد

تاریخ زریگری یا هنر جواهرسازی در شهر تاریخی یزد به حدود ۲۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد. این هنر با اعتبار و مهارت‌های خاص خود از نسل‌های گذشته منتقل شده و تکنیک‌های پیچیده‌ای دارد که جواهرات یزدی را تقریباً غیرقابل تکرار می‌سازد. برخی از قطعات زیبا که به ۵۰۰ سال پیش برمی‌گردند، تنها در یزد یافت می‌شوند.

جواهرسازی یکی از معروف‌ترین هنرهای سنتی یزد است که هم در ایران و هم در سطح بین‌المللی به عنوان زریگری یزدی شناخته می‌شود. برخلاف طلاهای ۱۸ عیار استاندارد که معمولاً در ایران تولید می‌شود، طلاکاران سنتی یزد، آثار خود را با خلوص ۲۰ عیار می‌سازند. این سطح بالاتر از خلوص یکی از عوامل کلیدی شهرت بالای جواهرات سنتی یزد است.

شواهد موجود نشان می‌دهد که جواهراتی از دوران اشکانی، که به حدود ۲۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد، در منطقه تاریخی مهریز کشف شده‌اند. این یافته‌ها تأکید بیشتری بر میراث عمیق شهر در زمینه تزیینات طلایی می‌زند.

قطعات خاص جواهرسازی یزد

• زنجیر “چین‌آبی”: این زنجیر به دلیل تکنیک خاص ساخت آن نامگذاری شده و نرمی فوق‌العاده‌ای دارد که به تقلید از سیالیت آب طراحی شده است. این زنجیر از فیلامنت‌های طلایی ظریف، میله‌ها و حلقه‌های طلا ۲۰ عیار منحصر به فرد یزد ساخته می‌شود.
• روش‌های سنتی زنجیرسازی: روش‌های دیگری مانند “هل مالیله یزدی”، “توپ مالیله یزدی” و “هل و گل یزد” نیز تکنیک‌های خاص زریگری یزدی هستند.

این تکنیک‌های دیرینه به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی ناملموس ایران به‌طور رسمی شناسایی و ثبت شده‌اند و از این طریق برای نسل‌های آینده حفظ می‌شوند.

یزد، مقصدی فراموش نشدنی

در جولای ۲۰۱۷، هسته تاریخی یزد به‌عنوان یکی از میراث جهانی یونسکو معرفی شد. یزد به‌عنوان یک مکان دلپذیر برای اقامت یا یک مقصد “نباید از دست داد” مورد توجه تقریباً همه بازدیدکنندگان قرار دارد. این شهر پر از خانه‌های گل‌نشته است که با بادگیرهای نوآورانه، کوچه‌های جذاب و آثار تاریخی اسلامی و ایرانی شکل‌دهنده نمای زیبا و چشم‌نواز آن هستند.

کارشناسان میراث فرهنگی بر این باورند که یزد گواه زنده‌ای از استفاده هوشمندانه از منابع محدود در بیابان برای بقا است. آب از طریق سیستم قنات به شهر منتقل می‌شود. هر ناحیه از شهر بر روی یک قنات ساخته شده و دارای یک مرکز اجتماعی است. همچنین، استفاده از خاک در ساخت‌وسازها شامل دیوارها و سقف‌ها از طریق ساخت طاق‌ها و گنبدها است. خانه‌ها با حیاط‌هایی در سطح زیرزمین ساخته می‌شوند که به عنوان مناطق زیرزمینی عمل می‌کنند. بادگیرها، حیاط‌ها و دیوارهای ضخیم خاکی یک میکروکلیما مناسب ایجاد می‌کنند.

هسته تاریخی یزد پر از خانه‌های گل‌نشته، بازارها، حمام‌های عمومی، cisternهای آب، مساجد، کنیسه‌ها، معابد زرتشتی و باغ‌های صدها ساله است. از نظر دینی، این شهر به همزیستی مسالمت‌آمیز سه دین اسلام، یهودیت و زرتشتی‌گری معروف است.

یزد خانه‌ای برای قنات‌های متعدد است که برای هزاران سال آب را به مناطق کشاورزی و سکونتگاه‌های دائمی تأمین کرده است. سیستم قنات‌های زیرزمینی که به‌دست انسان ساخته شده است، به جوی‌های برفی که از دامنه‌های کوه‌های اطراف سرازیر می‌شوند وابسته است. برآورد می‌شود که اولین تأمین آب به یزد به دوران ساسانیان (۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی) برمی‌گردد. با این حال، بسیاری از آن‌ها به‌طور مداوم تعمیر و استفاده شده‌اند و بیشتر cisternهای آب باقی‌مانده (آب‌انبارهای سنتی گل‌نشته) را می‌توان به دوران صفوی و قاجار نسبت داد.