هشدار محققان: خطر از بین رفتن درختان حرا در خلیج فارس
بر اساس یک مطالعه انجام شده توسط محققان موسسه ملی اقیانوس‌شناسی، اکوسیستم‌های مانگرو در شمال خلیج فارس با مجموعه‌ای از فشارهای محیطی و انسانی مواجه هستند. درختان مانگرو به عنوان یک شگفتی از محیط دریایی، مزایای متعددی را برای گونه‌های مختلف از جمله پرندگان، ماهی‌ها، سخت‌پوستان و حتی برخی از حیوانات زمینی فراهم می‌کنند و به تثبیت خاک نیز کمک می‌کنند.
جنگل‌های مانگرو اکوسیستم‌های غنی هستند که به شیوه‌های منحصر به فردی از سیاره و بشریت حمایت می‌کنند. این جنگل‌ها شرایطی برای رشد ماهی‌ها فراهم کرده، کربن را ذخیره کرده و به مقابله با سیلاب‌ها کمک می‌کنند. آن‌ها قادرند سالانه حدود 6 تا 8 تن کربن را در هر هکتار از خاک ذخیره کنند. به‌علاوه، آن‌ها به ایجاد یک اکوسیستم کامل کمک می‌کنند. در بالای آب، درختان مانگرو زیستگاهی برای پرندگان فراهم می‌آورند در حالی که دوزیستان و ماهی‌های کوچک بر روی ریشه‌های آن‌ها زندگی می‌کنند. جنگل‌های مانگرو نقش حیاتی در حفظ خاک سواحل و محافظت از آن در برابر فرسایش ایفا می‌کنند.
درختان مانگرو در ایران عمدتاً شامل Avicenna marina هستند که به نام هارا شناخته می‌شوند و به افتخار دانشمند بزرگ ایرانی قرن یازدهم، ابن سینا نام‌گذاری شده‌اند. مطالعه حاضر به ارزیابی دینامیک‌های اکولوژیکی جنگل‌های مانگرو در شهر دیّر (MDC) در شمال خلیج فارس پرداخته و از یک رویکرد چندبعدی شامل داده‌های ماهواره‌ای، تصویربرداری با پهپاد و اندازه‌گیری‌های میدانی استفاده کرده است.
تصاویر ماهواره‌ای از Google Earth (2011-2022) نوساناتی در منطقه MDC را نشان می‌دهد، با تلاش‌های قابل توجه در جهت جنگل‌کاری تا سال 2018 که به دنبال آن تخریب سریع جنگل‌ها مشاهده شد. جنگل مانگرو که در ابتدا در سال 2011 مساحتی معادل 2.2 هکتار را پوشش می‌داد، تا سال 2015 به 3.2 هکتار گسترش یافت، اما تا ژوئن 2022 به 1.7 هکتار کاهش یافت.
ساخت یک جاده غیر استاندارد و یک پل در سال 2018 جریان آب شیرین را از مناطق بالایی مسدود کرد و به عنوان یک عامل اصلی در تخریب شناخته شد. مشاهدات تصویربرداری با پهپاد در مارس 2023 نقشه‌ای دقیق ارائه داد که نشان می‌دهد 44 درصد از جنگل‌های مانگرو سالم آسیب دیده‌اند. اندازه‌گیری‌های میدانی انجام شده در نوامبر 2023 نشان داد که سطح شوری در MDC نسبت به دیگر مناطق جنگل‌زاری مجاور بالاتر است.
تحلیل مؤلفه‌های اصلی (PCA) همچنین تفاوت‌های شرایط محیطی MDC را با دو زیستگاه نمونه‌برداری شده (نایبند و ملگنزه) نشان داد. این مطالعه پیشنهاد می‌کند که نظارت بلندمدت و چندعاملی، به‌ویژه در نقاط مختلف اکوسیستم مانگرو، برای مدیریت مؤثر ضروری است.
با بحث در مورد این تنوع‌های محلی در شوری و تأثیر آن‌ها، این مطالعه موردی نشان می‌دهد که شرایط خاص مکانی باید در ارزیابی سلامت مانگروها و تفسیر تأثیر استرس شوری در نظر گرفته شود. این تحقیق همچنین بر لزوم پرداختن به تهدیدات ناشی از فعالیت‌های انسانی برای اکوسیستم‌های مانگرو تأکید می‌کند. راهکارهای فوری حفظ و مدیریت برای کاهش تأثیر فشارهای انسانی و اطمینان از بقای اکوسیستم‌های مانگرو در مواجهه با چالش‌های محیطی ضروری است.
علاوه بر این، تأثیرات تغییرات اقلیمی باید در برنامه‌ریزی استراتژی‌های حفظ و مدیریت در نظر گرفته شود. افزایش دما و سطح دریا، به همراه افزایش شوری، تهدیدات بلندمدتی را برای مانگروها به وجود می‌آورد. به همین دلیل، توسعه استراتژی‌های یکپارچه حفاظتی که تلاش‌های احیای اکوسیستم‌ها را با کاهش فشارهای ناشی از فعالیت‌های انسانی و تغییرات اقلیمی ترکیب کند، ضروری است.
در حالی که جنگل‌های مانگرو با چالش‌های متعددی مواجه هستند، تلاش‌های حفاظتی، مشارکت جامعه و شیوه‌های مدیریت پایدار می‌تواند به کاهش این تهدیدات کمک کرده و به حفظ و احیای این اکوسیستم‌های حیاتی کمک کند. ارزیابی منظم اکوسیستم‌های مانگرو برای حفظ، مدیریت پایدار و رفاه هر دو محیط‌های طبیعی و جوامع انسانی که به آن‌ها وابسته‌اند، بسیار مهم است.
عدم توجه به این چالش‌ها عواقب جبران‌ناپذیری را به همراه خواهد داشت که تهدیدات عمده‌ای برای محیط زیست ایجاد می‌کند.
