ایران و روسیه؛ ترسیم نقشه راه 20 ساله همکاری‌های استراتژیک
در میان تحولات قابل توجه جهانی، همکاری استراتژیک ایران و روسیه به عنوان عاملی کلیدی برای تأمین منافع دو ملت و همچنین ارتقاء صلح و ثبات در منطقه و جهان مطرح است. تعاملات نزدیک و مستمر بین مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در این راستا اهمیت ویژه‌ای دارد.
در بخشی از این تعاملات در سطح بالا، جناب آقای دکتر عباس عراقچی، وزیر محترم امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در تاریخ ۲۶ فروردین ۱۴۰۴ به مسکو سفر خواهد کرد تا با مقامات ارشد روسیه از جمله جناب آقای ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و جناب آقای سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور، دیدار و مشورت کند. هدف اصلی این سفر، انتقال پیام کتبی از سوی رهبر انقلاب اسلامی به رئیس‌جمهور پوتین است.
جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه دارای ویژگی‌های بارز و متمایزی در زمینه‌های گفتمان (هویت)، جغرافیا (سرزمین، جمعیت، منابع معدنی و انرژی)، سرمایه انسانی (روح ملی، بسیج مردمی و اعتبار) و سیاست (مدل حکمرانی) هستند. این دو کشور به عنوان بازیگران مستقل و تأثیرگذار در تحولات جهانی نقش مهمی ایفا می‌کنند.
ایران و روسیه به مدت طولانی برای ترویج چندجانبه‌گرایی، رویکردهای عدالت‌محور و احترام متقابل همکاری کرده و از منافع یکدیگر در مجامع بین‌المللی دفاع کرده‌اند. در این زمینه، فدراسیون روسیه دیدگاه مشترکی با جمهوری اسلامی ایران در مورد مسائل بین‌المللی متعدد دارد که زمینه‌ساز گسترش متوازن و پایدار روابط دوجانبه است. یکی از مهم‌ترین مشترکات بین این دو کشور، زخم‌های عمیق ناشی از یک‌جانبه‌گرایی بی‌مروت غرب است که ضرورت همکاری گسترده‌تر در آینده را تأکید می‌کند.
همچنین، همکاری و هماهنگی بین دو کشور در سطوح عالی در زمینه‌های زیر ضروری است:
- ایجاد چارچوب‌های مناسب برای گسترش مشاوره‌ها در سازوکارهای منطقه‌ای و جهانی، به ویژه سازمان همکاری شانگهای، بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا؛
- ادامه حمایت متقابل در برابر یک‌جانبه‌گرایی و تلاش برای هدایت نظام بین‌المللی به سمت یک نظام چندقطبی و چندبعدی؛
- مقابله هوشمندانه با تحریم‌های خصمانه و یک‌جانبه غرب؛
- تقویت همکاری‌ها در خصوص برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران و مذاکرات هسته‌ای؛
- افزایش تلاش‌های مشترک برای مبارزه با تروریسم بین‌المللی، جرم سازمان‌یافته فراملی، قاچاق انسان، جریان‌های مالی غیرقانونی و قاچاق مواد مخدر؛
- مشاوره‌های مستمر و نتیجه‌محور در مناطق مورد علاقه مشترک، از جمله آسیای مرکزی، قفقاز جنوبی، دریای خزر، افغانستان، غرب آسیا و آفریقا.
امضای پیمان مشارکت استراتژیک جامع بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در تاریخ ۲۸ دی ۱۴۰۳ توسط روسای جمهور دو کشور، یکی از مهم‌ترین دستاوردها در روابط تهران-مسکو به شمار می‌آید که حاصل سه سال مذاکرات مستمر و تبادل اسناد بین دو طرف است. در این راستا، ترسیم یک برنامه اقدام مشترک و یک نقشه راه ۲۰ ساله برای دستیابی به همکاری استراتژیک آینده نیازمند شناسایی زمینه‌های جدید همکاری و تدوین اسناد اجرایی منطبق با چارچوب مفاد کلان این سند است.
امید است که با پیگیری دقیق مفاد پیمان مشارکت استراتژیک، روابط و تعاملات بین دو کشور در تمامی سطوح دولتی و اجتماعی در آینده نزدیک گسترش و توسعه یابد.
همچنان که رهبر انقلاب اسلامی تأکید کرده‌اند، گسترش روابط با کشورهای همسایه و قدرت‌های اقتصادی همچون روسیه، چین و هند یک سیاست عقلانی است که با منافع و اولویت‌های ملی در این مقطع زمانی هم‌راستا است.
در این چارچوب، امضای پیمان مشارکت استراتژیک جامع ایران-روسیه و عضویت ناظر ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا عوامل مهمی در تعمیق روابط اقتصادی، افزایش حجم تجارت بین ایران و روسیه و تقویت فعالیت‌های تجاری به شمار می‌آید. شایان ذکر است که توافقنامه جامع تجارت آزاد بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا از تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ به مرحله اجرا درخواهد آمد. بر اساس این توافق، تعرفه‌های گمرکی بر روی بیش از ۸۰ درصد کالاهای تجاری میان ایران و کشورهای عضو—including روسیه، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان—حذف خواهد شد.
به این ترتیب، پایه‌گذاری روابط ایران و روسیه اکنون بر اساس دوستی و همسایگی است و با تغییر زمان و شرایط، این روابط به‌طور فزاینده‌ای به هم پیوسته و مستحکم‌تر می‌شود. تصویب پیمان مشارکت استراتژیک توسط پارلمان روسیه (دوما و شورای فدراسیون) به عنوان یکی دیگر از مراحل مهم در توسعه روزافزون روابط دوجانبه به شمار می‌آید.
در پایان، سفر جناب آقای دکتر عراقچی، وزیر محترم امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به مسکو امروز، در راستای تحقق همکاری‌های استراتژیک و مطلوب آینده بهتر تبیین می‌شود.
