BRICS: فرصتی برای همکاری‌های زیست‌محیطی نیمی از جمعیت جهان
در دنیای مدرن، چالش‌های عمیق زیست‌محیطی و اجتماعی به یک موضوع مهم تبدیل شده‌اند. این مشکلات، که شامل گرم شدن کره زمین، کاهش تنوع زیستی، خشکسالی، فرسایش خاک، کمبود آب و آلودگی هستند، نه تنها در مذاکرات دیپلماتیک و رسانه‌ها به طور مکرر به آنها اشاره می‌شود، بلکه به طور واقعی در عمل نادیده گرفته می‌شوند. این بحران‌های زیست‌محیطی، زنجیره‌ای از پیامدهای دیگر را به همراه دارند: افزایش قیمت مواد غذایی، ظهور بیماری‌های جدید، مهاجرت اجباری، فقر، کاهش اقتصادی و غیره. این چالش‌ها اکنون دیگر مرزهای سیاسی را نمی‌شناسند و اثرات آنها در تمامی کشورها قابل مشاهده است.
اقدام جمعی و همسو به یک ضرورت تبدیل شده است. برای مقابله با این تهدیدات جهانی، نیاز به تلاش‌های بین‌المللی هماهنگ و نه پاسخ‌های ملی جداگانه داریم. اقدامات قاطع مانند متحرک‌سازی منابع مالی، انتقال تکنولوژی، تقویت ظرفیت‌ها و همکاری‌های جهانی برای دستیابی به توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی همراه با حفاظت از محیط زیست، دارای اهمیت بالایی هستند. از سوی دیگر، محدودیت‌های تجاری یکجانبه و ناعادلانه در بازارهای بین‌المللی، توانایی کشورهای در حال توسعه را برای تحقق تعهدات زیست‌محیطی خود مختل می‌کند و لایه‌های جدیدی از پیچیدگی و دشواری ایجاد می‌کند.
جمهوری اسلامی ایران، که قانون اساسی آن به‌طور صریح بر حفاظت از محیط زیست تأکید دارد، اصول پایداری را به عنوان یک تعهد ملی الزامی می‌داند. حفاظت از محیط زیست همواره یکی از ارکان برنامه‌های سیاست‌گذاری ایران بوده است. حتی در زیر بار تحریم‌های ناعادلانه و یکجانبه اقتصادی و سیاسی، کارشناسان و فعالان محیط زیست ایرانی به تلاش‌های خود برای حفظ ارزش‌های مندرج در قانون اساسی ادامه داده‌اند.
در دوره جدید ریاست‌جمهوری آقای مسعود پزشک‌نیا، مشارکت بین‌المللی و همکاری‌های سازنده جهانی از اولویت‌های مرکزی دولت هستند. یکی از حوزه‌های فوری تمرکز دولت، عمیق‌تر کردن همکاری‌های بین‌المللی در بخش محیط زیست است. ایران یکی از کشورهایی است که دارای انتشار گازهای گلخانه‌ای نسبتاً بالایی است و موقعیت جغرافیایی آن را به طور خاص در برابر تأثیرات تغییرات اقلیمی آسیب‌پذیر می‌کند. کشور با خشکسالی‌های مداوم و رو به وخامت، طوفان‌های گرد و غبار شدید، کاهش عمده تنوع زیستی، کاهش شدید جاری شدن آب در سطح و استخراج بیش از حد آب‌های زیرزمینی برای جبران منابع آب در حال کاهش مواجه است. این اثرات منجر به کاهش تولیدات کشاورزی و افزایش آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها و تأسیسات صنعتی شده است.
کاهش تقریباً 50 درصدی جاری شدن آب در بیشتر حوضه‌های آبریز ایران، با وجود کاهش کلی میانگین بارش، عمق و شدت تأثیرات تغییرات اقلیمی در منطقه را نشان می‌دهد. علاوه بر این، ایران با سطوح نگران‌کننده‌ای از آلودگی هوا و مصرف انرژی بیش از حد مواجه است، به طوری که شدت انرژی در آن 2.5 برابر میانگین جهانی قرار دارد.
انتقال به یک اقتصاد سبز با کربن پایین، یکی از ارکان حیاتی پاسخ جهانی به تغییرات اقلیمی است. این تحول نیاز به یک تغییر بنیادی به سوی منابع انرژی پاک، بهبود کارایی انرژی، و حمایت بیشتر از توسعه پایدار شهری و سیستم‌های حمل و نقل دارد. پذیرش چنین استراتژی‌هایی می‌تواند به طور قابل توجهی خطرات مرتبط با اقلیم را کاهش دهد و در عین حال فرصت‌های اقتصادی جدیدی را ایجاد کند و کیفیت زندگی جوامع در سراسر جهان را بهبود بخشد.
یازدهمین نشست وزرای محیط زیست کشورهای BRICS فرصتی منحصر به فرد برای جمهوری اسلامی ایران فراهم کرد تا با ده کشور دیگر که به طور جمعی نیمی از جمعیت جهان و حدود 40 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را نمایندگی می‌کنند، تعامل کند. پیشنهاد اصلی ایران بر تقویت همکاری‌های جنوب-جنوب در حوزه محیط زیست متمرکز بود. این شامل همکاری‌های فنی، مالی و مشاوره‌ای است، به ویژه از طریق تبادل دانش و تجربیات، اجرای پروژه‌های مشترک و اعزام هیئت‌های کارشناسی میان کشورهای BRICS.
همکاری‌های مؤثر نیازمند ایجاد مکانیسم‌های مالی قوی و مشوق‌های سرمایه‌گذاری است. ایجاد یک صندوق سبز BRICS، افزایش کمک‌های مالی از سوی کشورهای عضو و توسعه زیرساخت‌های انرژی پاک و تجدیدپذیر، شبکه‌های هوشمند و سیستم‌های حمل و نقل عمومی پایدار از جمله اولین گام‌های مهمی است که این گروه می‌تواند دنبال کند.
ما امیدواریم که همکاری‌های زیست‌محیطی به یک پل معنادار بین ملت‌ها تبدیل شود و همبستگی را تحت پرچم دوستی تقویت کند. از طریق این روح اتحاد، می‌توانیم در بزرگ‌ترین هدف مشترک خود، یعنی حفاظت و حفظ اکوسیستم زمین، از یکدیگر حمایت کنیم.
