فرهنگ

فتح اسلامی ایران بین سال‌های ۶۳۲ تا ۶۵۴ میلادی تحت خلافت راشدین، منجر به سقوط امپراتوری ساسانی شد که دین زرتشتی را به عنوان دین رسمی خود داشت. این فتح تأثیرات عمیقی بر فرهنگ و زندگی معنوی ایرانیان گذاشت و بسیاری از زرتشتیان به هند مهاجرت کردند. جنگ قادسیه و نبرد نهاوند از جمله پیروزی‌های کلیدی مسلمانان بود. این فتح باعث تغییرات اجتماعی و فرهنگی عمیق شد و زبان عربی به عنوان زبان اداری معرفی گردید. همچنین، میراث این فتح بر تاریخ ایران و جهان اسلام تأثیرات قابل توجهی داشت و به توسعه فرهنگی ایرانی-اسلامی انجامید.

نسخه پنجم ترجمه فارسی رمان “در خون سرد” اثر ترومن کاپوتی به تازگی توسط انتشارات امیرکبیر منتشر شده است. این رمان که در سال 1966 منتشر شد، به داستان واقعی قتل خانواده کلاتر در هولکامب، کانزاس در سال 1959 می‌پردازد و مرزهای روزنامه‌نگاری و ادبیات را در هم می‌آمیزد. کاپوتی با دقت جزئیات و سبک روایی جذاب خود، این اثر را به نمونه‌ای بارز از “روزنامه‌نگاری نوین” تبدیل کرده است. داستان از انگیزه‌های قاتلان و تأثیر این جرم بر جامعه روایت می‌کند و به بررسی روانشناسی انسانی می‌پردازد.

کتاب “آمریکا برای آمریکایی‌ها: تاریخ بیگانه‌هراسی در ایالات متحده” نوشته اریکا لی به تازگی به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده است. این اثر، با ترجمه امیر میرحاج، به بررسی بیگانه‌هراسی در تاریخ آمریکا و تأثیر آن بر جامعه می‌پردازد. لی نشان می‌دهد که چگونه ترس و نفرت از مهاجران از دوران استعماری تا امروز، از ویژگی‌های بارز این کشور بوده است. او به تحولات سیاسی ناشی از بیگانه‌هراسی و ترس‌های کنونی اشاره می‌کند. کتاب، تحلیلی تاریخی و یادآوری از چالش‌های اجتماعی و سیاسی آمریکا را ارائه می‌دهد.

نمایشنامه «محاکمه: کمدی درباری در سه پرده» اثر ولادیمیر ووینوویچ، در تئاتر شهرزاد تهران به کارگردانی نادر نادرپور و ترجمه ابtin Golkar به روی صحنه رفته است. این نمایش تا ۸ فوریه ادامه دارد و به نقد محاکمات نمایشی در شوروی دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ می‌پردازد. با بازیگران اصلی چون علیرضا قربان‌زاده و آیدا مرادی، داستان حول شخصیت‌هایی می‌چرخد که در یک محاکمه مسخره گرفتار شده‌اند. ووینوویچ با ترکیب طنز و تراژدی، سوالاتی درباره هویت و مقاومت در برابر سرکوب را مطرح می‌کند و تأثیر عمیقی بر تماشاگران می‌گذارد.

فستیوال فیلم ایرانی نیویورک از 29 ژانویه تا 6 فوریه در مرکز IFC برگزار می‌شود و 17 فیلم از ایران را به نمایش می‌گذارد. این رویداد شامل 13 فیلم بلند و 4 فیلم کوتاه است و بخش جدیدی به نام جواهرات پنهان از ایران معرفی شده است. نخستین نمایش آمریکایی فیلم دانشور قدیمی به کارگردانی اوکتای باراهنی آغازگر این فستیوال خواهد بود. همچنین، فاطمه معتمدآریا، بازیگر مشهور ایرانی، در این فستیوال حضور دارد و پنج فیلم خود را به نمایش می‌گذارد. فیلم پایانی فستیوال، علت مرگ: نامعلوم به کارگردانی علی زارنگر خواهد بود.

کتاب “زوال و ظهور دموکراسی: تاریخ جهانی از دوران باستان تا امروز” نوشته دیوید استاساویج به زبان فارسی منتشر شده است. این اثر با ترجمه لیلا سازگار، ۵۰۶ صفحه دارد و به بررسی تاریخچه و توسعه دموکراسی‌ها در نقاط مختلف جهان می‌پردازد. استاساویج با استفاده از شواهد جهانی، نشان می‌دهد که دموکراسی‌های اولیه در مکان‌ها و زمان‌های مختلفی شکل گرفته‌اند. او همچنین انتقال دموکراسی‌های اولیه به مدرن و چالش‌های مرتبط با آن را تحلیل می‌کند. این کتاب به خوانندگان درس‌هایی درباره حکمرانی و آینده دموکراسی‌ها ارائه می‌دهد.

تئاتر بوتیک ایران در تهران به زودی میزبان اجرایی خوانشی از نمایشنامه “شایعات” نوشته نیل سایمون خواهد بود. این نمایش به کارگردانی یوسف حیدری‌راد و با بازی علی هاشمی، فاطمه اکبرزاده، سپیده پلنگی و احسان جلالی در روز دوشنبه اجرا می‌شود. داستان کمدی حول یک جشن سالگرد برای چارلی بروک، معاون شهردار نیویورک و همسرش مایرا می‌چرخد که در آن مایرا ناپدید می‌شود و چارلی به‌طور تصادفی به خود شلیک می‌کند. نمایش به بررسی مضامین دوستی، فریب و ابسوردیته‌های زندگی با شوخ‌طبعی خاص سایمون می‌پردازد.

کریسمس در ایران به‌ویژه توسط مسیحیان ایرانی، از جمله ارمنیان و آشوریان، با شور و شوق جشن گرفته می‌شود. حدود ۲۰۰,۰۰۰ مسیحی در ایران زندگی می‌کنند و تولد عیسی مسیح را با غذاهای سنتی مانند هاریسا و بوقلمون کبابی جشن می‌گیرند. در تهران، درختان کریسمس با تزئینات رنگی و نمایش‌های ناتالتی دیده می‌شوند. خانواده‌ها با روشن کردن شمع‌ها و شرکت در مراسم نیمه‌شب، این روز را گرامی می‌دارند. همچنین، مکان‌هایی مانند کلیسای سنت سارکیس و بازارهای کریسمس در تهران و اصفهان برای تجربه این جشن وجود دارد. کریسمس نمادی از تنوع فرهنگی و وحدت در ایران است.

اصفهان به عنوان یکی از شهرهای فرهنگی و هنری ایران، با موزه موسیقی خود به معرفی فرهنگ غنی موسیقی ایرانی می‌پردازد. این موزه در دسامبر 2005 افتتاح شد و مجموعه‌ای از بیش از 300 ساز سنتی را به نمایش می‌گذارد. بازدیدکنندگان می‌توانند از بخش‌های مختلف موزه شامل سالن سازهای ملی، منطقه‌ای و خانه موسیقی دیدن کنند و تجربه‌های زنده موسیقی را داشته باشند. هزینه ورود 6.5 یورو است و موزه روزانه از 9 صبح تا 1 بعدازظهر و 3:30 تا 9 شب باز است. موزه در محله جلفا، نزدیک به کلیسای وانک واقع شده است.

جشنواره‌ها و جشن‌های ایرانی نمایانگر فرهنگ و میراث غنی این سرزمین هستند. از نوروز که سال نو فارسی را جشن می‌گیرد تا شب یلدا، این رویدادها فرصتی برای ارتباط با مردم محلی و لذت از غذاهای سنتی فراهم می‌آورند. ریشه‌های این جشنواره‌ها به زرتشتی‌گری و آداب باستانی بازمی‌گردد و در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو قرار دارند. نوروز به عنوان آغاز بهار، نماد تجدید حیات و امید است. مهرگان و گاهنبارها نیز نشان‌دهنده پیوندهای عمیق انسانی و ارزش‌های فرهنگی هستند. این جشن‌ها پل‌هایی بین گذشته و حال، و تجلی همبستگی و زیبایی طبیعت هستند.

جشن کریسمس در جلفا، اصفهان، نمایانگر تنوع فرهنگی و همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان است. جلفا، که عمدتاً ارامنه در آن سکونت دارند، در دوران شاه عباس صفوی تأسیس شد. ارامنه کریسمس را در ۶ و ۷ ژانویه جشن می‌گیرند و با حدود ۱۰۰,۰۰۰ ارمنی در ایران، جلفا در این زمان به مرکز شادی تبدیل می‌شود. کلیسای وانک، نماد میراث ارمنی، کانون این جشن‌هاست. خیابان‌ها با تزئینات کریسمس آراسته می‌شوند و غذاهای مخصوصی مانند سبزی‌پلو و کوکو تهیه می‌شود. جلفا با تاریخ غنی و جشن‌های شادابش، مقصدی ایده‌آل برای تجربه کریسمس در ایران است.

جمعیت ارمنی ایران، بزرگ‌ترین بخش مسیحیان این کشور، شب کریسمس را در ۲۵ دسامبر جشن می‌گیرند، هرچند این روز به عنوان روز رسمی جشن در تقویم ارمنی‌ها نیست. ارمنی‌ها به پیروی از آداب و رسوم کلیسای حواری، جشن سال نو را همراه با دیگر مردم ایران برگزار می‌کنند. در این زمان، مراسم خاصی در هتل‌های معروف برگزار و برخی به پیست‌های اسکی می‌روند. روز مهم مذهبی آنان ۶ ژانویه است که در آن مراسم Eucharist در کلیسا برگزار می‌شود. ارمنی‌ها با غذاهای خاص و تزئینات ویژه، این جشن‌ها را به یادماندنی می‌سازند.

جشن‌های کریسمس در ایران، به ویژه میان ایرانی-آرمن‌ها، با شکوه و زیبایی خاصی برگزار می‌شود. این جشن‌ها در تاریخ ۲۵ دسامبر و همزمان با کشورهای کاتولیک برگزار می‌شود و نمایانگر غنای فرهنگی ایران است. آرمن‌ها، که اکثریت جامعه مسیحی را تشکیل می‌دهند، این روز را به‌طور رسمی جشن نمی‌گیرند اما نشانه‌های کریسمس در محله‌هایشان مشهود است. روز مهم مذهبی آنها ۶ ژانویه است که به مراسم عشای ربانی اختصاص دارد. جشن‌های کریسمس در ایران، تنوع فرهنگی این کشور را به نمایش می‌گذارد و جامعه مسیحی در کنار دیگران به شادی می‌پردازد.

زنان در تاریخ پرشیا نقش‌های مهمی ایفا کرده‌اند، از باستان تا ایران مدرن. در دوران هخامنشی، زنان مانند پانته آ و آرتیمیسیا به عنوان رهبران و جنگجویان شناخته شدند. ملکه آتوسا نیز در سیاست‌های امپراتوری تأثیرگذار بود. در دوران ساسانی، ملکه شیرین به عنوان نماد عشق و وفاداری شناخته شد. با ورود اسلام، شاعرانی چون رابعه بلخی و مهستی گنجوی به فرهنگ غنی ایران افزودند. در دوران قاجار و پهلوی، زنان به برابری جنسیتی و حقوق خود پرداختند. در ایران مدرن، شخصیت‌هایی مانند شیرین عبادی و مارژان ساتراپی به دفاع از حقوق زنان پرداخته‌اند.

هنر ساخت و نواختن روباب، ساز سنتی با سیم، به فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو افزوده شد. این شناسایی که به طور مشترک توسط ایران، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان انجام شده، اهمیت فرهنگی روباب را در حفظ هویت منطقه‌ای تأکید می‌کند. روباب نماد فرهنگی این جوامع است که در مراسم مختلف نواخته می‌شود و در موسیقی معنوی صوفی و تجمعات محلی نقش بسزایی دارد. شناسایی یونسکو فرصتی برای حفظ این میراث با همکاری‌های منطقه‌ای و ایجاد کارگاه‌های آموزشی فراهم می‌آورد و نسل‌های آینده را به تعامل با این سنت تشویق می‌کند.

جشن باستانی مهرگان، که ریشه در فرهنگ ایرانی دارد، به تازگی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس جهانی یونسکو ثبت شده است. این شناسایی مشترک توسط ایران و تاجیکستان انجام شد و به اهمیت فرهنگی و تاریخی این جشن در جهان فارسی‌زبان اشاره دارد. مهرگان، که در شانزدهمین روز ماه مهر برگزار می‌شود، به افتخار میترا، الهه نور، جشن گرفته می‌شود. این جشن به عنوان دومین جشن مهم پس از نوروز در تاریخ ایران شناخته می‌شد. با شناسایی یونسکو، امید به حفظ و ترویج این سنت فرهنگی در نسل‌های آینده افزایش یافته است.