بررسی هنر شیشه‌سازی ایرانی در نشست علمی: میراثی که باید حفظ شود
دانشگاه هنر به همراه موزه شیشه و سرامیک ایران، نشستی علمی تحت عنوان “بررسی هنر شیشه‌گری در ایران” برگزار خواهد کرد. این جلسه به بررسی تاریخ، تکنولوژی و اهمیت شیشه‌گری در ایران اختصاص دارد و محققان و کارشناسان این حوزه را گرد هم می‌آورد.
این رویداد شامل ارائه‌هایی از چندین پژوهشگر و متخصص خواهد بود:
- سمیه نوغانی، عضو هیئت علمی گروه مرمت آثار فرهنگی و تاریخی دانشگاه هنر، در مورد “داستانی که شیشه می‌گوید: نگاهی علمی به تکنولوژی دنیای باستان” صحبت خواهد کرد.
- نوید صالح‌وند، مدیر موزه شیشه و سرامیک ایران، به ارائه “تحقیقی در مورد تکامل شیشه‌گری ایرانی: از آغاز تا پایان دوره ساسانی” خواهد پرداخت.
- عباس کریمی، هنرمند و پژوهشگر تخصصی در شیشه تاریخی، در مورد “اهمیت تکنولوژی تولید در شیشه‌های قرن چهارم و پنجم (دوره سلجوقی)” سخنرانی خواهد کرد.
- کتایون محمدیان، مسئول مجموعه در موزه شیشه و سرامیک ایران، به موضوع “چراغ‌های شب: ابزارهای روشنایی در موزه شیشه و سرامیک ایران” خواهد پرداخت.
- هانیه نیک‌خواه، عضو هیئت علمی گروه هنر اسلامی دانشگاه هنر، به بررسی “شیشه به عنوان منبع سفالگری لعابی” خواهد پرداخت.
این جلسه در تاریخ ۲ اسفند، از ساعت ۱۳:۰۰ تا ۱۶:۰۰ در سالن پژوهش دانشگاه هنر برگزار می‌شود.
نگاهی به شیشه‌گری سنتی در ایران
شیشه‌گری دستی در ایران دارای تاریخچه‌ای طولانی است، به‌طوری که شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که این هنر به حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد برمی‌گردد. طبق اطلاعاتی که از سایت‌های مختلف از جمله سایت‌های ثبت شده یونسکو مانند چغازنبیل، شوش، پرسپولیس و مناطق لُرستان به‌دست آمده، شواهدی از این ادعا وجود دارد.
روش‌های مختلف ساخت شیشه سنتی شامل سه روش اصلی است:
- دمیدن
- قالب‌زنی
- فشردن
برای تولید شیشه به روش دمیدن (دمیدن آزاد)، ابتدا مواد خام شیشه که عمدتاً شامل ذرات شیشه هستند، در کوره ریخته می‌شوند تا ذوب شوند. پس از ذوب کامل، کارگر یک لوله دم به نام “دم” را در شیشه مذاب فرو می‌کند و آن را می‌چرخاند.
کارگر پس از برداشتن مقداری شیشه مذاب که الآن “بار” نامیده می‌شود، آن را در انتهای لوله دم می‌پیچد و یک حباب کوچک به نام “اولین توپ” ایجاد می‌کند. در مرحله بعد، کارگر مقداری دیگر از بار را از کوره برمی‌دارد و دور توپ اول می‌پیچد و با استفاده از ابزاری به نام “قاشق چوبی” شکل مورد نظر را ایجاد می‌کند.
اگر اشیاء تولید شده در معرض هوای عادی قرار گیرند، بلافاصله پس از سرد شدن می‌شکنند. بنابراین، در کارگاه‌های شیشه‌گری یک گلخانه با دماهای ۴۵-۵۵ درجه سانتی‌گراد وجود دارد که اشیاء به تدریج با تغییر دما در جو اتاق سرد می‌شوند.
در روش قالب‌زنی دمیده، مقداری شیشه مذاب از کوره با استفاده از دم برداشته می‌شود و پس از آماده‌سازی و دمیدن، مقداری دیگر به توپ اول اضافه شده و گرم می‌شود و در نهایت در یک قالب باد می‌شود تا شکل قالب را به خود بگیرد.
