چگونه آمریکا به توافق‌های چهارتایی خیانت کرد؟
در هفته‌های گذشته که دولت دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری ایالات متحده رسید، گمانه‌زنی‌هایی درباره مذاکرات احتمالی بین تهران و واشنگتن به وجود آمده است. این مذاکرات پیش‌تر به‌صورت غیرمستقیم آغاز شده و به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) منجر شده بود، اما ترامپ به‌طور یک‌جانبه از آن خارج شد و شدیدترین تحریم‌ها را در چارچوب «فشار حداکثری» بر تهران اعمال کرد.
در این زمینه، رهبر انقلاب، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، در جمع فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی و نیروی دفاع هوایی که صبح روز جمعه، 7 فوریه برگزار شد، استفاده از تجربیات «دو سال مذاکرات و امتیازاتی که به نتیجه‌ای نرسید» را ضروری دانستند و به نقض این توافق‌نامه از سوی ایالات متحده اشاره کردند.
آیت‌الله خامنه‌ای تأکید کردند که مذاکره با چنین دولتی «غیرمعقول»، «غیرهوشمندانه» و «غیرقابل‌احترام» است و نباید با آن مذاکره کرد. علاوه بر برجام، نگاهی تاریخی به تعهدات و توافقات ایالات متحده با کشورهای دیگر در جهان، بی‌فایده و حتی مضر بودن این مذاکرات را نشان می‌دهد، به‌ویژه با توجه به توافقات متعدد نقض‌شده و بی‌نتیجه بین ایالات متحده و روسیه.
توافقات نظامی بی‌نتیجه واشنگتن-مسکو
روابط بین ایالات متحده و روسیه، و پیش‌تر اتحاد جماهیر شوروی، همواره با رقابت و نقض توافقات دوجانبه همراه بوده است. از زمان جنگ سرد، دو کشور توافقنامه‌های متعددی امضا کرده‌اند که بسیاری از آنها توسط ایالات متحده نقض شده است. در زیر به برخی از این توافقات که توسط ایالات متحده نقض شده‌اند، اشاره می‌شود:
- توافق‌نامه ضد موشکی (ABM) – 1972
- توافق‌نامه نیروهای هسته‌ای میان‌برد (INF) – 1987
- توافق لفظی درباره گسترش ناتو – 1990
- توافق‌نامه آسمان‌های باز (OST) – 1992
این توافق‌نامه که در سال 1972 بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی امضا شد، هدف آن محدود کردن توسعه و استقرار سیستم‌های دفاع موشکی بود. اما دولت جورج بوش به‌صورت یک‌جانبه از این توافق خارج شد.
این توافق در سال 1987 برای حذف موشک‌های بالستیک و کروز با دامنه‌های 500 تا 5,500 کیلومتر امضا شد. اما در سال 2019، دولت ترامپ اعلام کرد که ایالات متحده از این توافق خارج خواهد شد.
در مذاکرات اتحاد دوباره آلمان، مقامات شوروی تضمین‌هایی درباره عدم گسترش ناتو به سمت شرق درخواست کردند. اما این وعده به‌طور مداوم نقض شد و ناتو از اواخر دهه 1990 به سمت شرق گسترش یافت.
این توافق یکی از مهم‌ترین توافقات بین‌المللی برای ایجاد شفافیت نظامی بین کشورهای عضو بود، اما ایالات متحده به‌طور یک‌جانبه از آن خارج شد.
ایالات متحده تحت ادارات مختلف بارها از توافقات دوجانبه خود با روسیه خارج شده یا آنها را نقض کرده است. این اقدامات نه‌تنها مسابقه تسلیحاتی را تشدید کرده، بلکه عدم اعتماد بین دو کشور را نیز افزایش داده است.
با توجه به این روندها، این سؤالات مطرح می‌شود: چگونه می‌توان توافقی برد-برد با ایالات متحده، به‌ویژه ترامپ که نه‌تنها از برجام بلکه از توافقات مختلف با روسیه نیز خارج شده، به‌دست آورد؟
تجربیات گذشته نشان می‌دهد که عدم پایبندی به توافقات می‌تواند به بی‌ثباتی جهانی و بازگشت به رقابت‌های سرد و تنش‌آمیز منجر شود. بنابراین، ایجاد اعتماد و پایبندی به تعهدات بین‌المللی امری ضروری است تا از بروز بحران‌های جدید جلوگیری شود.
